Artykuł, który ukazał się o mnie w miesięczniku Stolica w 2011 roku. Taki pierwszy medialny ślad moich genealogicznych zainteresowań rodziną.

Maciej Piekarski, historyk sztuki, dziennikarz, varsavianista, autor książek i setek tekstów o Warszawie, m.in. o Powstaniu Warszawskim, twórca programów telewizyjnych, słynął z nienagannej elegancji.
W pamięci bliskich pozostał też jako miłośnik żartów i wypraw na ryby.

Ale przede wszystkim był wspaniałym kompanem dla swojej jedynej córki Małgorzaty Karoliny, również dziennikarki telewizyjnej i pisarki

– Od kiedy sięgam pamięcią, ojciec traktował mnie po kumplowsku. To znaczy z jednej strony, byłam dla niego małą damą, której uszył na maszynie spódnicę na szkolny bal, a z drugiej… towarzyszem wypadów na ryby i uczniem w domowej szkółce strzelania z wiatrówki – mówi Małgorzata Piekarska. 

Maciej Piekarski ukończył historię sztuki na KUL, ale sztuka nie wyczerpywała jego zainteresowań (chociaż sam chwytał czasami za ołówek czy pędzel). Przez wiele lat nie tylko pracował w Muzeum Narodowym, ale i uczył, m.in. historii sztuki w warszawskim Liceum Sztuk Plastycznych. Najważniejszą częścią jego działalności było jednak dziennikarstwo – był publicystą piszącym głównie o Warszawie i jej historii, współpracował m.in. ze „Stolicą”. W latach 70. związał się z Redakcją Publicystyki Kulturalnej 2 Programu TVP, a potem z Warszawskim Ośrodkiem Telewizyjnym. Wielu widzów pamięta go z takich programów, jak „Pegaz”, „Wiarus”, a przede wszystkim „Telewizyjny Kurier Warszawski”. Za swoją działalność został w 1998 r. uhonorowany statuetką złotej Syrenki – Nagrodą m.st. Warszawy. Nie był on jednak jedyną warszawską osobowością w rodzinie Piekarskich.

Potomkowie Holendrów

Udokumentowane związki Piekarskich z Warszawą sięgają końca XVIII wieku, kiedy to zamieszkał tu Piotr Jan Piekarski, mistrz kowalski. Gdzie znajdował się jego dom? Nie wiadomo, ale pewne jest, że jego syn Paweł (też kowal) zamieszkiwał na ulicy Podwale w domu swojego teścia Jana Pawła Dobrzańskiego. Rodzina jest jednak silnie związana innymi rejonami stolicy: z Sadybą oficerską, gdzie przy ulicy Morszyńskiej Ludwik i Zofia Piekarscy oraz ich syn Bronisław z żoną Janiną z Adamskich i synami Antonim i Maciejem spędzili wojnę, okupację hitlerowską i Powstanie Warszawskie; z Zatrasiem, czyli częścią Sadów Żoliborskich, gdzie Maciej i Halina Piekarscy wraz z córką Małgosią mieszkali prawie ćwierć wieku w gomułkowskim bloku, a także z Saską Kępą, na której przy ulicy Dąbrówki 4 mieli kamienicę wybudowaną przed wojną przez Leokadię Karolinę z Przybytkowskich Adamską – potomkinię Holendrów osuszających przed wiekami Saską Kępę. Część tej kamienicy udało się Piekarskim odzyskać dopiero pod koniec lat 80. To tu do końca swoich dni mieszkał wnuk Leokadii Karoliny – Maciej Piekarski z żoną Haliną. Dziś mieszka tu ich córka Małgorzata Karolina Piekarska, która po swojej prababce odziedziczyła drugie imię, z siedemnastoletnim synem, też Maciejem, i jamnikiem Zrazikiem.

Z miłości do ojczyzny i kobiety

Przekraczając próg mieszkania pani Małgorzaty, wchodzimy do miejsca, gdzie przeszłość znalazła swoją przystań: tutaj nie wyrzuca się niczego, co jest związane z historią rodziny, Warszawy i Polski. Wysoko pod sufitem piętrzą się półki roczników „Stolicy”, z obrazów i fotografii spoglądają babcie, stryjkowie i prapradziadowie: malarze i ich żony, marynarze i inżynierowie. Jest tu dokument stwierdzający, że Paweł Piekarski, po którym Maciej odziedziczył drugie imię, został powołany do Gwardii Narodowej podczas powstania listopadowego. Jest tu zdjęcie jego syna – Michała Piekarskiego, uczestnika powstania styczniowego.

– To guziki od kurtki Zbyszka Piekarskiego, stryjka mojego ojca, ucznia Szkoły Morskiej w Tczewie, który odebrał sobie życie, mając lat dziewiętnaście, podobno z powodu nieszczęśliwej miłości do Janiny Adamskiej. Janina bowiem z trzech braci Piekarskich wybrała Bronisława, przyszłego ojca mojego ojca – opowiada pani Małgorzata, która po latach wydała listy literacko utalentowanego Zbyszka w książce „Dziewiętnastoletni marynarz”. Na ścianie wisi powstańczy krzyż poległego w 1944 r. Antka, starszego brata Macieja. Jako szesnastoletni chłopak walczył on w batalionie „Chrobry” i w oddziale żandarmerii powstańczej Barry w Śródmieściu i na Starym Mieście. Zginął 7 września podczas ostrzału kwatery oddziału przy ulicy Zielnej 4. Tę i inne wojenne historie Maciej Piekarski opisał w swoich dwóch książkach: „Tak zapamiętałem. Wspomnienia z lat 1939-1945” i „Samotna placówka”, poświęconej obronie Fortu Czerniakowskiego we wrześniu 1939 r. Sam Maciej przeżył powstanie jako niespełna dwunastolatek w rodzinnym domu na Sadybie oficerskiej. Był posługaczem w pobliskiej filii Szpitala Ujazdowskiego. Wraz z rzeszą warszawiaków doświadczył wysiedlenia i tułaczki po Polsce, a później życia w zniszczonej stolicy.

Rodzinny optymizm

Maciej i Halina – rodzice Małgorzaty – poznali się, trzymając do chrztu jedno dziecko. Halina, z wykształcenia technik medyczny, znana z ciętego języka i aktorsko-kabaretowego talentu narracyjnego, początkowo kpiła z drobnej sylwetki Macieja, ale wkrótce ujął ją tym, że świetnie tańczył i po licznych perypetiach wzięli ślub.

To chyba rodzinny optymizm sprawił, że w rodzinie Piekarskich taką samą wagę jak do pamiątek po bohaterskich i tragicznych wydarzeniach przywiązuje się do świadectw miłości i krotochwil. Dlatego obok wspomnianego krzyża i marynarskich guzików pani Małgorzata przechowuje stareńką pocztówkę z przyklejonym bratkiem i ręcznie wypisaną sentencją „Serce tylko to prawdziwe, które kocha szczerze; życie tylko ten zrozumiał, kto je prosto bierze” od pradziadka Antoniego, zwanego Anatoleńkiem, dla prababki Leokadii, zwanej Karolcią. Oprócz pocztówki jest też pierwszy warszawski dokument tożsamości – wydana w 1867 r. książeczka legitymacyjna Julianny Piekarskiej ze Stalskich, żony Michała Piekarskiego. Znajduje się tu również laurka zrobiona dla pana Macieja przez jego kolegów z Muzeum Narodowego, na której do zdjęcia kilkuletniej Małgorzaty (wówczas Małgoreli) przyklejono okazałą muszkę, z rodzaju takich, jakie lubił nosić tata. Jest także ekslibris zaprojektowany przez muzealnego kolegą pana Macieja i jego samego dla pięcioletniej córeczki – nocnik z misiem i torebką. Żartobliwe dopełnienie kolekcji historycznych artefaktów stanowi gigantyczny zbiór figurek jamników, glinianych kogutków i kart do tarota, którymi pani Małgorzata czasem wróży. No i są oczywiście uginające się półki z książkami.

„Niegrzeczna” pisarka

Wyrastanie w domu pełnym barwnych opowieści na pewno przyczyniło się do tego, że Małgorela, gdy już dorosła, została pisarką. Idąc śladami ukochanych autorów z dzieciństwa: Adama Bahdaja, Hanny Ożogowskiej i Zbigniewa Nienackiego, do których wraca z przyjemnością do tej pory, postanowiła pisać powieści dla młodzieży. (Jak odróżnić je od książek dla dzieci? Otóż, książki dla dzieci, to te, które czytają nam rodzice, a książki dla młodzieży to te, które czytamy sami). Uważa bowiem, że kto nie poznał książek w dzieciństwie, ten nie zacznie ich czytać jako dorosły człowiek. A literatura młodzieżowa przygotowuje do odbioru tej poważniejszej.

– Moją drogę do wyboru literackiego fachu opisałam w książce „Sisiorek i Miamol, czyli jak zostałam pisarką”. Ukaże się ona wiosną. To historia mojego dzieciństwa i atmosfery domu, które miały wpływ na postanowienie, że będę pisać. Mój wybór padł na „niegrzeczne” powieści przygodowe, bo sama zawsze byłam niegrzeczna i pyskata. Ze trzy razy wyrzucano mnie z przedszkola za „śpiewanie, tańczenie i bieganie”, a w nastoletnim życiu właśnie za pyskowanie „wyleciałam” z liceum – przyznaje pani Małgorzata.

Zanim jednak zaczęła realizować swe dziecięce postanowienia, skończyła historię sztuki, tak jak tata, i jak on zaczęła parać się dziennikarstwem. Po latach publikowania różnych tekstów prasowych, z których najbardziej chyba znane były felietony o muzyce „Wzrockowisko” w dwutygodniku „Cogito” (wydane w 2002 r. w formie książkowej), oraz pracy przy telewizyjnych reportażach, głównie o tematyce kulturalnej i społecznej, zaczęła pisać książki dla młodzieży.

Ukochana Saska Kępa

Pani Małgorzata ma krytyczne podejście do siebie i świata. Młodość widzi jako najważniejszy okres w życiu, kiedy człowiek jest jeszcze pełen optymizmu i nadziei, kiedy nie chce iść na łatwiznę i stawia sobie wielkie cele. Świat jest jednak tak urządzony, że większości z nas nie udaje się spełnić młodzieńczych marzeń. Często to wina środowiska, ale równie często – naszego własnego lenistwa. Frustracja, złość na świat i na siebie za swoje niepowodzenia to częste przywary wieku dorosłego, o czym można się przekonać, choćby czytając fora internetowe pełne jadowitych, kłamliwych i napastliwych komentarzy. Dlatego, mimo wrodzonego optymizmu, uważa większość ludzkości za wirus niszczący swoją planetę i samych siebie. I z tego też powodu pisze właśnie dla ludzi młodych – tych, którzy jeszcze mają szanse zrealizować swoje marzenia.

W książkach portretuje ukochaną Saską Kępę. Dla niej to małe miasteczko, tyle że położone w wielkim mieście. Tu umieściła m.in. frapujące przygody harcerzy z miejscowego gimnazjum, zmagających się ze złodziejami dzieł sztuki albo  przemytnikami zwierząt („Tropiciele”, „Dzika”, a w przygotowaniu trzecia część „Siłacze”). Skrupulatnie oddaje realia warszawskie, ale miasto jest jednak tylko tłem akcji w opowieściach traktujących przede wszystkim o emocjach, którym musi stawić czoło młody człowiek („Klasa pani Czajki” i „LO-teria”). Większość tych historii została zaczerpnięta z życia i ma solidną reporterską podbudowę – np. teraz pani Małgorzata biega na treningi młodych zapaśników, by w najnowszej książce wiernie oddać ich środowisko i język. To zapewne ten realizm jest przyczyną, dla której młodzi czytelnicy tak chętnie sięgają po jej powieści. Piszą o tym w listach do autorki, i o tym, że  przyjeżdżają na Saską Kępę, by porównać tę opisaną w książce z tą rzeczywistą.

Natalia Grzywalska

Artykuł ukazał się w numerze 3 (2011) Warszawskiego Magazynu Ilustrowanego STOLICA