Czas na kolejną część wspomnień mojego Taty…

Po kilku dniach trochę odżyliśmy. Nękała nas jednakże upokarzająca dolegliwość, wszy. Nie mogłem najpierw zasnąć, a potem w ciągu nocy budziło mnie nieraz swędzenie i pieczenie całego ciała i głowy. Mama kupiła gęsty grzebień i zaczęliśmy walkę od głów. Siadaliśmy kolejno nad taboretem, na którym rozłożona była gazeta, i rozpoczynało się czesanie, któremu towarzyszył stukot spadającego na papier robactwa. Gdy potem mama gniotła papier przed włożeniem do pieca, był cały we krwi. Co rano i wieczór przeglądaliśmy też garderobę, czyszcząc szew po szwie. Stało się to odtąd naszym codziennym rytuałem.

Co dzień któreś z nas wyruszało do biur RGO na Kościuszki, aby przejrzeć listę poszukiwań i dowiedzieć się czegoś o ojcu i Antku. Za radą pracowniczki RGO mama wystosowała do Gauarbeitsamt und Reichstreuhander der Arbeit Niederschlesien pismo z prośbą o podanie adresu ojca. Równocześnie 13 września wysłała następujący list do ciotki Ohde, do Skierniewic:

„Kochana Janeczko. Znaleźliśmy się z rodzicami Bronka w Częstochowie. Może się zdarzyć, że Bronek do Ciebie napisze. On przypuszcza, że nas tam znajdzie. Napiszę Ci adres jednych państwa z Częstochowy, oni z kolei doręczą mi wszelką korespondencję. Bardzo chciałabym wiedzieć, czy jest u Ciebie Stenia. Rodzice Bronka, moja Mama, Maciek, mały Janek i ja jesteśmy do tej pory razem. Bronek będzie nas na pewno szukał, więc dobrze będzie, gdy będziesz wiedziała, gdzie jesteśmy. Jeżeli Stenia do Was dotarła, to się zorientujecie w sytuacji…”

Tak rozpoczęła się trwająca przez cały czas wysiedlenia korespondencja w poszukiwaniu bliskich, Korespondencja, w której i dzięki której ludzie do niedawną mało znający się, dalecy krewni, sąsiedzi, znajomi z widzenia, zapoznani — stawali się teraz ludźmi bardzo bliskimi sercu.

18 września, podczas kolejnej wizyty w RGQ, uzyskaliśmy zaświadczenie, że zostaliśmy zarejestrowani w Polskim Komitecie Opiekuńczym w Częstochowie i znajdujemy się pod jego opieką, jako uchodźcy z Warszawy. Na dokumencie znajdowała się dodatkowo uwaga w języku niemieckim: „Genehmigt durch die Regierung des GG.”

To, co przeżyłem, i nękające teraz robactwo spowodowały, że w tych dniach spałem bardzo niespokojnie. Męczyły mnie przeróżne sny. Śnili mi się często polegli na forcie z wyciągniętymi rękami, krzyczeli, żeby ich ratować, jednakże w większości snów dominował Antek. Raz śniło mi się, że byliśmy razem, szliśmy ramię w ramię, oczywiście z bronią i granatami. W pewnej chwili naszli nas Niemcy. Przesadzaliśmy akurat wysoki nasyp kolejowy. Antek był już po drugiej stronie. Mnie nogi odmówiły nagle posłuszeństwa, były jak z gumy, przylepione do ziemi, grzęznące w niej. Idę, a stoję w miejscu. Co zrobię krok, jakaś sprężynująca siła cofa mnie z powrotem. Podnoszę karabin, Niemcy tuż, tuż. Repetuję. Pociągam za spust. Daremnie. Karabin nie odpala. Czuję, jak oblewa mnie zimny pot. Jeden z Niemców kieruje do mnie pistolet. Zrywam się, z całej siły wyciągam nogi z ziemi, która nie chce mnie uwolnić, i budzę się. Jestem cały mokry. W baraku ciemno. Co z Antkiem? Co z ojcem?

Długo nie mogłem zasnąć. Gdy powtórnie otworzyłem oczy, był już dzień. Leżałem na pryczy, przeżywając jeszcze raz sen. Matka już się krzątała. Janek leżał również na pryczy z zaklejonymi śpiochami oczyma. Jego też męczyły sny, bo powiedział: „Maciuś, wies, śniło mi się, że tatuś psysiedł.”

Leżę i myślę dalej o własnych snach, o losach Antka i ojca, po ciężkiej nocy oczy mi się kleją, gdy nagle od drzwi baraku dochodzi mnie jakiś ruch: Słyszę znajomy głos. Ktoś o kogoś pyta. Sen to czy jawa? W pewnej chwili pochyla się nade mną znajoma twarz. Siwe włosy, okulary, czerwony golf matki i długa siwa broda. To ojciec! Ale skąd ta broda? Tak, przecież minęły już przeszło dwa -tygodnie.

Długo nie mogliśmy wszyscy przyjść do siebie z radości. Uściskom, pocałunkom i łzom nie było końca.

W Pruszkowie udało się ojcu wraz z trzema sąsiadami: panami Rudolfem Rzepą, Wacławem Żmudzkim i Henrykiem Moczulskim, przedostać się z hali numer 2 do hali numer 1. Wykorzystali nosze niesione przez sanitariuszki PCK: jeden z nich udawał rannego, pozostali spełniali rolę noszowych. Udało się. Przedostali się do hali numer 1, skąd mogli wyjechać tak jak my nie do obozu, lecz na teren GG. Wykorzystali więc sprzyjającą okazję, ocaleli. Kto był inicjatorem ucieczki, trudno dociec. Każdy z panów uważał się za twórcę pomysłu. Ja wierzę ojcu. Nie jest to zresztą ważne, kto wymyślił ten fortel. Działali wspólnie i dlatego ocaleli wszyscy czterej.

Nie sposób byłoby spamiętać nazw wszystkich miejscowości, w których ojciec nas poszukiwał. Nie mógłbym odtworzyć trasy jego wędrówki w poszukiwaniu nas, gdyby nie plik niemieckich Bescheinigungów i zaświadczeń RGO, gdyby nie szczegółowe notatki ołówkiem w podłużnym bloczku-notesiku w zielonej preszpanowej okładce, które się po ojcu zachowały.

7 września, tego samego dnia, gdy my byliśmy już w Opocznie, ojciec znajdował się jeszcze w hali numer 1 obozu w Pruszkowie. Od razu zdecydował się na transport. O godzinie trzeciej po południu wyjechał w bydlęcych wagonach w nieznane ze swymi towarzyszami ucieczki. O godzinie jedenastej w nocy pociąg stanął. Znajdowali się w Sochaczewie. Otworzono drzwi wagonów i kazano wszystkim wysiadać oznajmiając, że każdy może się udać, gdzie zechce, nie wolno jedynie wracać w kierunku Warszawy. Byli wolni.

Noc spędzili wraz z wielotysięczną rzeszą wysiedleńców na jakiejś rampie. Rano poszli do RGO po dokumenty. Gdy zapytano tam ojca, dokąd chce jechać, zdecydował się na miejscowość możliwie najdalszą w granicach GG, żeby mieć możliwość manewru. Otrzymał więc zezwolenie na przejazd do Piotrkowa Trybunalskiego. Od żandarmerii miejscowej musiał jeszcze uzyskać dodatkowe „genehmigt” na tym dokumencie. Pożegnał towarzyszy niedoli i ruszył na stację. Po drodze przypomniał sobie, że w Koniecpolu zamieszkuje rodzina babci Zosi, miał więc nadzieję, że może tam znajdzie jakąś informację o nas.

Do Koniecpola można było dojechać z przesiadkami w Koluszkach i Częstochowie. Niestety pociąg dotarł tylko do Koluszek. Podobno tory zostały zerwane dalej i nie przewidywano w najbliższym czasie pociągu w kierunku Częstochowy. Ojciec udał się więc znów do RGO. Oczywiście nie uzyskał żadnej wiadomości o naszych losach. Poprosił jednakże o jeszcze jeden Bescheinigung, umożliwiający podróż do Koniecpola.

Ponieważ ruch pociągów stanowił wówczas tajemnicę wojskową i ojciec nie mógł się dopytać o jakiś pociąg, który mógłby go zawieźć do Koniecpola, a ze względu na żandarmów, którzy stale kogoś rewidowali i legitymowali i każdego mężczyznę w sile wieku uważali za podejrzanego, pobyt na stacji był niebezpieczny, więc gdy nadjechał pociąg w kierunku Sochaczewa, ojciec zdecydował się na powrót do punktu wyjścia. Nie chciał ryzykować po raz drugi dostania się w niemieckie łapy.

W Sochaczewie pierwsze kroki skierował znów do RGO. Oczywiście i tym razem nie uzyskał żadnej wiadomości o nas. Dowiedział się jednak, że większość wysiedlonych z Warszawy kierowano do okolicznych wsi, i otrzymał pismo adresowane do wójta gminy Łowicz, stwierdzające, że zgodnie z zarządzeniem starosty może się osiedlić w jakiejś wsi. Dokument ten wykorzystał ojciec do wędrówki od wsi do wsi, od sołtysa do sołtysa w poszukiwaniu rodziny. Najpierw zdecydował się udać do Łowicza, gdzie mieszkała kuzynka babci Zosi, ale gdy przybył na stację w Sochaczewie i zobaczył, że żandarmi rewidują i legitymują podróżnych, odprowadzając niektórych na bok, wycofał się ostrożnie i postanowił iść pieszo. Ze względu na liczne niemieckie patrole szosa nie była bezpieczna, jak również ścieżka wzdłuż torów, patrolowana przez Bahnschutzów, postanowił więc iść miedzami w odległości kilkudziesięciu metrów od torowiska. Wyruszył w południe. Trasę 50 kilometrów pokonał w sześć i pół godziny. Nieludzko zmęczony dotarł do ciotki Kokczyńskiej, lecz i tu oczywiście nie uzyskał o nas żadnej informacji. Następnego dnia, 11 września, o godzinie wpół do trzeciej wyjechał do Skierniewic. Ze swych okupacyjnych podróży wiedział, gdzie znajduje się stały posterunek żandarmerii zatrzymujący pociągi i rewidujący podróżnych, wyskoczył więc z pociągu kilometr przed stacją i dotarł wkrótce do niej bezpiecznie. Pamiętał, że zwykle po czwartej odchodził pociąg do Koluszek. Istotnie, przed samą piątą nadjechał ten pociąg. Przed Koluszkami znów dla ostrożności wyskoczył z pociągu. Nim wszedł na stację, długo obserwował ją z daleka. Nakarmiono go w RGO i pozwolono zaczekać na pociąg w kierunku Częstochowy. Nadjechał o godzinie dziewiątej. O piątej rano ojciec obudził się na miejscu. W punkcie RGO na dworcu otrzymał talerz gorącej zupy, a o ósmej wyruszył do Koniecpola. Niestety, przed Koniecpolem pociąg zatrzymał się w polu, bo dalej tory były znów uszkodzone. Ostatecznie idąc z daleka od torów miedzami, dotarł ojciec pieszo do Koniecpola o godzinie piątej po południu: Nie dowiedziawszy się nic o nas, złapał zaraz pociąg powrotny i o ósmej wieczorem był znów w Częstochowie, tak blisko nas. Noc spędził w miejscowym punkcie RGO i do Piotrkowa wyjechał dopiero około czwartej po południu. Przed stacją na wszelki wypadek wyskoczył z pociągu. Nocował w majątku Kokczyńskich w Szczekanicach, a nazajutrz wyjechał do Koluszek. W południe był już na miejscu i zaczął krążyć od wsi do wsi. Przewędrował ich w okolicy kilkanaście: Zygmuntów, Felicjanów Stary, Długie, Wenchy, Wierzchy, Olszewo, Iwiny, Wągry, Jeziorko, Koluszki Stare, Żabowice Stare, Rzeczyce. Nie było wsi, w której by nie znalazł kilku lub kilkunastu rodzin warszawiaków, ale nas nie było.

16 września postanowił pojechać jeszcze raz do Skierniewic, do Ohdów, z nadzieją, że może tam trafi na jakiś nasz ślad. W Koluszkach otrzymał w RGO nowy Bescheinigung uprawniający do jazdy pociągiem i potwierdzenie dokumentu w żandarmerii. U Ohdów spotkał ciotkę Stenię. Radość jego nie miała granic, gdy mu powiedziała, że widziała nas wszystkich zdrowych i całych. Niestety, ciotka nie umiała powiedzieć, gdzie jesteśmy. Przypuszczała, że na wsi koło Koluszek. Jeszcze tego samego dnia zaczął nas ojciec szukać dalej po okolicznych wsiach. Po dwudniowym marszu był już tak zmęczony, że znów postanowił skorzystać z pociągu. Musiał jednakże na swym zezwoleniu uzyskać dodatkową prostokątną pieczątkę z napisem: „Ostbahn F-ka Koluszki, 18 Sept. 1944.” Dowiedział się bowiem, że w Rogowie znajdują się wysiedleni z Czerniakowa. Przed samym Rogowem jak zwykle z ostrożności wyskoczył z pociągu. Oczywiście i w Rogowie nie dowiedział się niczego. Wieczorem znów wrócił do Skierniewic, nie dojeżdżając do stacji. Już dobrze po godzinie policyjnej dotarł do Ohdów. Po naradzie z ciotkami postanowił udać się znów do Częstochowy, ponieważ tam były największe poza Krakowem agendy RGO i tam znajdowało się najwięcej warszawiaków. Od skierniewickiego RGO otrzymał kolejny Bescheinigung z datą 19 września 1944 na przejazd do Częstochowy. Niezależnie od tego musiał uzyskać dodatkowe zezwolenie z żandarmerii. Na dworcowym posterunku inny żandarm musiał potwierdzić ważność dokumentu wydanego przez swego poprzednika prostokątnym datownikiem: „Ostbahn F-ka Skierniewice, 10.IX.1944.”

20 września przed piątą rano wyjechał ojciec do Koluszek. Tutaj, ukryty w punkcie RGO, czekał chwilę tylko na przyjazd pociągu i następnego dnia rano w częstochowskim RGO przy ulicy Kościuszki odnalazł nasz adres.

Z wędrówki po wsiach przywiózł ojciec tekst podwórkowej piosenki o losach warszawiaków nie przyzwyczajonych do pracy na roli i przy inwentarzu, zmuszonych okolicznościami do „wiejskich zajęć”. Tekst był złośliwy i oczywiście nie uwzględniał serca, jakie chłopi okazywali wysiedlonym. Brzmiał on mniej więcej tak, śpiewany na melodię kujawiaka:

Dziś się człek nie napracuje, Warszawiaka se najmuje.
Franiu, idź, oporządź świnie, Potem zagraj na pianinie,
A ja będę z chęcią słuchać, Jak się palce będą ruchać.
A to wszystko bez te wojne, Bez te czasy niespokojne.

Udostępnij na:

Czas na kolejną część wspomnień mojego Taty…

Gdy wagony zostały załadowane, zasunięto drzwi, pozostawiając wąskie szpary. Pociąg ruszył. Turkot kół działał usypiająco, więc po chwili zasnąłem. Zbudziła mnie cisza. Pociąg znów stał. Po chwili otworzono drzwi i ka-zano nam wysiadać. Wzdłuż wagonów formowała się w mroku bezładna kolumna. Gdzie jesteśmy, dokąd nas prowadzą, nikt nie wiedział. Doszliśmy do przejazdu, przekroczyliśmy tory i wkrótce znaleźliśmy się za jakimś ogrodzeniem. Po chwili otworzono przed nami bramę jakiegoś budynku o oświetlonym wnętrzu. W środku stało kilku strażaków ze Straży Ogniowej. Gdy oczy przyzwyczaiły się do światła, zorientowaliśmy się, że jesteśmy w Magazynie zbożowym. Wnętrze było na wpół wypełnione pryzmami zboża. Powiedziano nam, że tu będziemy spać. Położyliśmy się na zbożu w gromadzie. Półprzytomny ze zmęczenia, ułożyłem się wygodnie i znów zasnąłem.

Rano powiadomiono nas, że jesteśmy wolni, że trzeba iść do RGO do Opoczna, w którym się znajdujemy, i odebrać zaświadczenia. Każdy może się udać, gdzie chce. Nie wolno tylko wracać do Warszawy.

Ruszyliśmy wszyscy na rynek. Cały kilkutysięczny transport ludzi rozłożył się tu koczowiskiem. Mieszkańcy Opoczna jak umieli, pomagali, rozdawali żywność. Pompa na rynku była oblężona. Matka, dzięki uprzejmości opoczyńskiej fryzjerki, mogła się po raz pierwszy od kilku dni umyć, co w sytuacji kobiety ciężarnej było naprawdę ważne.

Trzeba się było teraz udać po dokument do RGO, która mieściła się koło siedziby Gestapo. Po krótkiej naradzie mama ustaliła, że pójdą obydwie z babcią Karolcią. Niebawem wróciły przynosząc dokumenty drukowane na powielaczu. Zachował mi się taki jeden.

Polnisches Hilfskomitee

Opoczno Kr. Tomaszów Maz.

Opoczno, den 7.IX.1944 Bescheinigung

Ich bescheinige hiermit, dass der/die Adamska Leokadia geb. 1884 mit der Transport um 6.9.1944 durch den Pol. Stab General Sendel Fluchtlings Aktion Pruszków, nach Opoczno zugeteilt worden ist. — Gesamte weist sich dem Ausweis 326242 mit Piekarska Janina 1905 Nr 336024 Maciej 1932 Jan 1940

Der Vorsitzende: J. A. Szadówna

Podpis niebieskim ołówkiem, a u dołu pieczęć w czerwonym tuszu: „Polnisches Hilfskomitee Tomaszów Maz., Delegatur — Delegatura Opoczno.”

Na rynku znów spotkaliśmy państwa Szczerkowskich, panią Rossowską i Rzepecką. Każdy informował jeden drugiego o swych zamiarach, żeby w razie czego dać znać znajomym i bliskim. Państwo Szczerkowscy i pani Rzepecka z dziećmi zdecydowali się zostać w okolicy. Co my zrobimy, jeszcze nie wiedzieliśmy.Było nas przecież sześcioro i poza mną wszyscy niesprawni fizycznie: matka — w ostatnich miesiącach ciąży, dziadek i obydwie babcie — starzy, Janek — czteroletni platfus z odmrożonymi rączkami i brzuszkiem.

Ciotka Stenia, z którą spotkaliśmy się znów na rynku w Opocznie, proponowała Skierniewice. Pragnęła się tam udać, miała bowiem nadzieję, że spotka swoją matkę, jeżeli żyje. W Skierniewicach mieszkali nasi wspólni krewni, Ohdowie, wysiedleni w 1939 roku z Poznania. Mama jednak uważała, że nie możemy tam jechać, bo jest nas za dużo na lokowanie się u podobnych nam wysiedleńców. Chciała udać się do jakiegoś większego miasta, ale nie wiedziała gdzie. Towarzyszka ciotki, „Paulinka”, pragnęła dotrzeć do Myszkowa. Pożegnaliśmy ją i zabrawszy manatki przy pomocy ciotki, ruszyliśmy na dworzec. Zobaczymy, co będzie dalej.

Na dworcu tłok i ruch — dużo wysiedleńców, wojska. Nie jeździłem nigdy za okupacji koleją, toteż z ciekawością obserwowałem wszystko. Na dworcu mieściły się, prócz kas, dwie różne placówki — posterunek żandarmerii i punkt RGO. Istniała nawet prowizoryczna kuchnia, w której mogliśmy zjeść gorący posiłek. Ale dokąd pojedziemy? Mama zdecydowała, że do Częstochowy. Nadeszła noc. Pokładliśmy się w poczekalni na tobołkach i dyżurowaliśmy na przemian z mamą, babcią Karolcią i ciotką, żeby nas kto nie okradł. Incydent w Pruszkowie z puszką zupy przekonał mnie, że nawet w tak tragicznych chwilach, jakie wszyscy przeżywamy, trafiają się podli Polacy.

Rano, posiliwszy się kawą w punkcie RGO, czekaliśmy jeszcze z godzinę na pociąg. Niebawem rozsiedliśmy się w staroświeckim „szufladkowym” wagonie, ponieważ był prawie pusty. Wówczas już obowiązywało bowiem podróżnych pozwolenie na przejazd pociągiem. Nasz dokument, wydany przez RGO w Opocznie, miał właśnie taką wartość.

W Koluszkach trzeba było wysiąść i czekać na dalsze połączenie. Roztasowaliśmy się w poczekalni. Dworzec był to drewniany barak pomalowany na seledynowy kolor. Z lewej strony od wejścia na peron znajdował się posterunek żandarmerii, a po przeciwnej stronie — kasy i nieco w głębi punkt RGO. W poczekalni było dużo wysiedleńców i wojska. Tu i ówdzie kręcili się żandarmi, sprawdzając żołnierzom przepustki i legitymując niektórych cywilów. Ciotka była w „niebezpiecznym” wieku, a do tego przystojna. Obawialiśmy się wszyscy, żeby Niemcy nie chcieli jej aresztować, zwłaszcza że, jak nas poinformowali miejscowi, o ósmej rano przyjeżdżali żandarmi z Opoczna i wyłapywali ludzi do kopania okopów. Ponieważ pociąg do Skierniewic miał nadejść dopiero za kilka godzin, ciotka zdecydowała się zniknąć z dworca i iść piechotą. Pożegnaliśmy ją, życząc sobie wzajem szczęścia.

Koło południa nadjechał nasz pociąg. Według zapewnień zawiadowcy miał stać kilkanaście minut. Gdy zajechał, z posterunku wyszli natychmiast żandarmi, weszli do pociągu i kolejno przedział po przedziale legitymowali nielicznych pasażerów. Wsiedliśmy do pustego wagonu, zajmując cały przedział. Żandarmi nie zwracali na nas uwagi, po chwili wysiedli i pociąg ruszył.

Gdy minęliśmy Piotrków, w którym mieszkał kiedyś pradziadek, mama zapytała babcię Zosię, czy nie ma tu jakiejś rodziny. Babcia odpowiedziała, że są tu tylko groby jej rodziców. Niestety, przeżycia zaćmiły babci pamięć. W Szczekanicach pod Piotrkowem mieszkała ciotka Kokczyńska i mogliśmy u niej znaleźć przytułek.

Do Częstochowy przybyliśmy późnym popołudniem. Dworzec roił się od wojska. Pod podcieniami peronów znajdował się jednak punkt PCK i RGO. Tu nas przytulono, dając gorący posiłek i skierowując do biur RGO na ulicy Kościuszki. Dawno mi nie smakowała żadna zupa tak jak ta, częstochowska.

Ledwo się dowlekliśmy pod wskazany adres. Matka miała nogi spuchnięte jak banie, nogom Janka również nic nie brakowało. Babcia Zosia ledwo szła podtrzymując dziadka osłabionego dodatkowo rozstrojem żołądka. Jedynie babcia Karolcia i ja odzyskaliśmy werwę. W biurach RGO na Kościuszki panował niezwykły ruch i tłok. Wśród dziesiątków wysiedleńców, wychudłych, zgnębionych, przewijali się liczni częstochowianie, oferując dach nad głową. Mogliśmy i my łatwo otrzymać przytułek, ale musielibyśmy się rozdzielić, nikt bowiem nie był w stanie przyjąć aż sześciu osób. Ściany i korytarze obwieszone były kartkami z nazwiskami i adresami oraz apelami poszukujących się wzajem warszawiaków.

Gdy stałem na uboczu, czekając aż mama załatwi jakiś kąt dla nas i związane z tym formalności, spostrzegłem, że elegancko ubrany pan przygląda mi się badawczo. Kiedy mama przyszła, ten pan podszedł do niej i powiedział: „Proszę pani, ja wezmę tego chłopca.” Mama żachnęła się nie rozumiejąc jego intencji. Pan zaczął się tłumaczyć, że jest w dobrej sytuacji materialnej i chce nam pomóc. Przedstawił się. Nazywał się Marek Cekiera i mieszkał w alei Wolności 19. Miał nadto willę gdzieś na Lisińcu. Jego synek był w moim wieku. Mama udobruchała się i opowiedziała mu o naszych przeżyciach, przepraszając za swoją reakcję. Powiedziała, że mu dziękuje, ale chce, żebyśmy byli razem, że na pewno zwrócimy się do niego o pomoc, i poprosiła, żeby jego adres mógł być punktem kontaktowym dla ewentualnej korespondencji do nas. Pan Cekiera oczywiście wyraził zgodę. RGO przydzieliła nam dach nad głową na ulicy Jasnogórskiej 28, w jednym z nowo wybudowanych baraków, który opuścili kolejarze niemieccy. Ruszyliśmy tam z tobołkami, a pan Cekiera pomógł nam nieść nędzny dobytek.

Świeży, jeszcze nie okopany od przyziemia barak pachniał żywicą. Znajdowały się w nim piętrowe prycze z papierowymi siennikami wypchanymi świeżą słomą. Po tygodniu tułaczki nareszcie własny kąt. Zainstalowaliśmy się zaraz z brzegu, w rogu baraku. Byliśmy razem. Zmęczeni nie do opisania, zasnęliśmy szybko.

Jak się okazało nazajutrz, mieliśmy szczęście. Zaraz za naszymi barakami mieściły się baraki Arbeitsamtu, gdzie był prowizoryczny obóz dla zatrzymanych w łapankach. Jedna z grup wysiedleńców trafiła przez pomyłkę do tych właśnie baraków. Przyjęto ich oczywiście, ale następnego dnia wysłano na roboty do Niemiec.

Rano stwierdziliśmy, że dwie prycze dalej mieszka z nami jakiś starszy robotnik-inwalida z olbrzymim, zdeformowanym po wypadku, sztywnym wskazującym palcem u ręki. Pomagał jednak matce w myciu Janka. Gdy wyruszyliśmy do RGO w sprawie otrzymywania jakiegoś posiłku, zaofiarował się, że będzie pilnował naszego dobytku.

Wszyscy nasi towarzysze niedoli byli to ludzie ubodzy — robotnicy, drobni rzemieślnicy, dla których nędza jasnogórskiego baraku nie była pierwszym gorzkim doświadczeniem życia. Nasz robotnik któregoś wieczora opowiadał mi o swojej tułaczce przed pierwszą wojną światową do Ameryki w poszukiwaniu chleba. Wrócił, gdy była wolna Polska, ale chleb, który w niej otrzymał, był równie suchy i gorzki jak za rozbiorów.

Dziadek znał osobiście z czasów przedwojennych, gdy był dyrektorem Polskiego Instytutu Wodociągowo-Kanalizacyjnego, dyrektora Wodociągów w Częstochowie, inżyniera Knauera. Postanowił odnowić starą znajomość i dzięki inżynierowi Knauerowi uzyskał dla siebie i babki kąt w biurze Wodociągów, a nadto możliwość skromnego zarobku przy jakichś pracach biurowych. Babcia Karolcia niebawem też skorzystała z życzliwości obcych ludzi, „z ulicy”: państwo Męclewscy z II Alei udzielili jej bezinteresownie gościny — mogła u nich nocować, co w jej wieku i przy jesiennych chłodach było wielkim dobrodziejstwem. Babcia Karolcia przychodziła do nas co rano, nierzadko przynosząc coś do jedzenia od państwa Męclewskich — świeży chleb, margarynę i marmoladę. Z dziadkiem i babcią Zosią spotykaliśmy się dopiero w stołówce RGO na rogu alei Wolności i ulicy Biegańskiego. Na każdy posiłek trzeba było iść prawie trzy kilometry w obydwie strony. Ponieważ mama czuła się nie najlepiej, przynosiliśmy jej często obiad w puszce po konserwach. Dla naszego małego platfusa, Janka, była to trudna wędrówka, ale tak się przywiązał do babci Karolci, że nie opuszczał jej ani na krok.

Niebawem dobytek nasz się zaczął powiększać, dzięki ofiarności dobrych ludzi. Sąsiadka, zamieszkała w drewnianej chałupinie nie opodal baraków, ofiarowała nam niewielką emaliowaną miednicę, która była nieocenionym skarbem dla mamy. Nie zapamiętałem nazwiska tej sąsiadki. Wiem tylko, że jej bardzo miły mąż miał na imię Antoni. Był chyba szewcem.

Udostępnij na: