Archiwa tagu: Cyprian Gorczycki

„Plotki rodzinne” cioci Steni cz. 12

Czas na dalszy ciąg rodzinnych plotek spisanych w latach 70-tych przez Ciocię Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską.

2014-02-08 19.32.31

20140228_142150 20140228_142158 20140228_142202

Doruchowscy
Franciszka Jasińska wyszła za mąż po raz pierwszy za Antoniego Gorczyckiego[1] – miała z nim troje dzieci: Cypriana, Józefa-Faustyna i Salomeę. Po owdowieniu wyszła za Teodora Doruchowskiego, z którym miała ośmioro dzieci.

Z tego wynika, że między Gorczyckimi i Doruchowskimi jest pokrewieństwo przyrodnie.
Z niewiadomych powodów Doruchowscy wynosili się ponad Gorczyckich (byli lepiej sytuowani materialnie – tak, że właściwie powód wiadomy)[2], nie mniej pozory były zachowane. M.in. zawsze stawiali się na pogrzeby. Kiedyś przy jakimś spotkaniu ktoś z Doruchowskich zagaił rozmową w światowy sposób:
– Dawnośmy się nie widzieli!
Na co usłyszał:
– Istotnie, dawno nie było żadnego pogrzebu rodzinnego.
W młodości byłam zaręczona z Zygmuntem Doruchowskim synem Jerzego. Zaręczyny zresztą były naszą własnością, bo mój 21-letni narzeczony robił wtedy maturę. Kiedy przedstawił mnie swojej matce, ta się odezwała:
Słyszałam o pani od Zygmunta, ale to nie jest pokrewieństwo, tylko powinowactwo.
W tamtych latach miałam ostry język:
– Z panią tak, z pani mężem i synem pokrewieństwo, bo płynie w nas krew wspólnego przodka.
Narzeczeństwo się rozwiało. W jakiś czas potem zobaczyłam się ze swoją niedoszłą teściową, która zaczęła użalać się nade mną, że muszę pracować. W dalszej rozmowie coś się mówiło o szpargałach rodzinnych, to mi dało sposobność odegrania się:
– Właśnie niedawno w szpargałach po dziadkach znalazłam fotografię Konrada Doruchowskiego – tego jedynego Doruchowskiego, który był w powstaniu.
Strzał był celny.  


[1] Antoni Onufry Felicjan Gorczycki (1793-1823)

[2] Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska w swoim pamiętniku napisała coś wręcz odwrotnego. „Ojciec mój wcale nie pamiętał swego ojca, tylko starszy brat Cyprian, choć mały jeszcze chłopiec, cokolwiek przypominał sobie. Utkwił mu też żywo w pamięci ślub matki z ojczymem Teodorem Doruchowskim. Były wtedy jeszcze te troje dzieci bardzo małe. Zostały w dodatku po swoim ojcu, lecz na to ich mienie liczył Teodor Doruchowski. Sam nie mając nic zgoła, ożenił się z matką mojego ojca z Jasińskich Franciszką Gorczycką, której trudno było majątkiem własnym i dzierżawą samej zarządzać. Dlatego zdecydowała się na to małżeństwo. Nie wierzę, aby Teodor Doruchowski ożenił się z miłości, nie tylko dlatego, że wiem, że później żonę zdradzał, ale, że mógł o sierotach w dzień swego ślubu odezwać się tak pogardliwie, że brat starszy mego Ojca do śmierci to odezwanie pamiętał, był taki mały, a tak się zraził taką brutalnością i brakiem serca, że go już nigdy nie tylko nie kochał, ale nie lubił nawet. Szczęśliwe te dzieci, gdzie matka nie szuka już własnego szczęścia, a żyje tylko dla dzieci pomimo młodego wieku swego.”

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 9

A teraz znów dalszy ciąg napisanego w okresie dwudziestolecia pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej. Przypisy robili kolejno: Eugeniusz Tyblewski, Stefania z Ruszczykowskich Krosnowska i na końcu ja.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska

Wracam znów w dalszym ciągu do opisu mych braci, a mianowicie Cypriana, czwartego z rzędu.  Cyprian skończył technikę w Krakowie. Do wojska rosyjskiego tak samo się nie stawił, jak Broniś i dla tej samej przyczyny nie mógł powrócić do Królestwa, a tak bardzo za rodzina tęsknił. Trudno mu było o posadę za powodu, że nie był naturalizowany w Austrii. Męczył się czas jakiś w fabryce albuminu[1], dopiero później dostał prace we Lwowie w biurze fundacji hr. Skarbka. Po otrzymaniu posady ożenił się z Cecylią Zaleską, dostał zacną żonę i byli ze sobą szczęśliwi, posagu nie uzyskał, tylko serce. Niedługo jednak żyli z sobą. Dostał obłędu wskutek przebytej, a niewyleczonej choroby, jeszcze w technice krakowskiej był chory. Obłęd miał furioso i cierpiał na straszne bóle głowy, od których wpadał w furię. Z bólu wyrywał wąsy i włosy na głowie. Umarł biedak w zakładzie obłąkanych w Galicji. Przed śmiercią w towarzyszach niedoli upatrywał podobieństwa do swoich najbliższych i z uciechą opowiadał siostrze Maryli Skrzyneckiej, jak go odwiedzała, że to nie jest sam, bo tu są jego krewni i rodzice. Żona wyszła drugi raz za mąż i mieszka w Gnieźnie. Dzieci z Cyprianem nie miała.

Piąty mój brat Konstanty był – prawie moim rówieśnikiem. Rodzice nasi dużo razy się przeprowadzali, a w okresie jego nauki początkowej najwięcej; był ciągle przerzucany z jednej szkoły do drugiej, przygotowywany czas jakiś po niemiecku, bo miał być oddany do Berlina czy Gniezna, nie mogę sobie przypomnieć gdzie, to było na kształcenie duże stypendium rodziny polskiej. Był jednak warunek, że stypendysta musiał być kalwinem. Moja matka myślała, ze tym sposobem jeden z jej synów będzie w tej wierze wychowany, ale Kostuś zgodzić się nie chciał na kalwinizm. Został przygotowany do szkół rosyjskich, ale trafił ojciec nasz na guwernera nieodpowiedniego. Źle go przygotował, chłopcu trudno było, stracił chęć do nauki i nie odebrał przez to wykształcenia. Kochałam bardzo tego brata od najmłodszych lat i on mnie również. Nie żył już Ojciec nasz, jak dorastał kostuś. Czas jakiś gospodarstwo prowadził w Żdżenicach, ale jak młody i niedoświadczony. Potem, mając lat najwyżej 24, wyjechał do Rosji. Tam miał biuro ubezpieczeń. Zawsze obiecywał mi, że przyjedzie na każde święta. Oczekiwałam go z utęsknieniem, ale nie przyjechał. Był całe lata chory, łudził się, ze mu się polepszy i będzie mógł odbyć drogę do polski, ale było mu coraz gorzej i zmarł na południu Rosji w Jekatrynodarze[2] i tam pochowany. Kostuś się nie ożenił. Umarł na serce i długo chorował. Miał wielki brak tchu[3]. Puchły mu nogi na jaki rok przed śmiercią, która nastąpiła 30 maja 1905 r. (Syn mój najstarszy Ignaś przypomina mi bardzo Kostusia, tez taki wysoki blondyn, tylko Ignaś jest mniej barczysty.) Serce miał złote, ale naturę namiętną i brak wytrzymałości, to jest mało silnej woli. To mu życie złamało i okoliczności, w jakich się znajdował. Młody był bardzo na praktyce u szwagra ciotecznej siostry i ten odebrał mu wiarę, przy tym złym przykładem wpływał ujemnie na niego. Kostuś przy swojej prawości wrodzonej, gdyby materialnie był dobrze położonym, mógłby się ożenić młodo, to życie jego inaczej byłoby się ułożyło, a tak stracił zdrowie i życie w 43 roku.


[1]              Prawdopodobnie chodzi o fabrykę aluminium. Albuminy to białka. Nie znalazłam informacji, ze w tamtych czasach istniało cos takiego, jak fabryka białka – przyp. MKP.

[2]              Jekaterynodar – dziś Krasnodar – przyp. MKP

[3]              Potomkowie Gorczyckich winni zwracać specjalna uwagę na pierwsze objawy tej choroby i odpowiednio się zachowywać. Zdaje mi się, że ta choroba ma cechy dziedziczności. Konstanty Gorczycki właściwie nic takiego nie robił, co uzasadniałoby występowanie astmy u niego. Być może chorobę tę odziedziczył. Podobne trudności z astmą miał Leon Tyblewski (syn Ignacego i Jadwigi z Gorczyckich), ja (Syn Ignacego Tyblewskiego i Eugenii z Gorczyckich) oraz Roman i Adam Tyblewscy – synowie Jerzego – przyp. E.T.. 

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 5

Czas na kolejną część pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej. Pamiętnik pisany w latach 20-tych został przepisany w latach 70-tych na maszynie przez Eugeniusza Tyblewskiego, a następnie Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska

konstancja z koscieszka nieszkowskich gorczycka

Konstancja z Nieszkowskich h. Kościesza Gorczycka h. Jastrzębiec

Matka moja z Nieszkowskich Konstancja Gorczycka była bardzo starannie wychowana. Kończyła pierwszorzędną pensję, mówiła płynnie do śmierci językami: francuskim, niemieckim i po części, choć gorzej, rosyjskim. Miała 18 lat, jak wyszła za mąż za mojego Ojca. Miała 15 dzieci, z których dziesięcioro się wychowało:

Franciszek ożeniony z Kazimierą Brzezińską,
Bronisław ożeniony z Kazimierą Ostroróg-Sadowską,
Stanisława za dr Bronisławem Ruszczykowskim,
Teodor Ożeniony z Dorotą Rychterówną,
Maria z Ignacym Skawińskim, a następnie za Antonim Skrzyneckim,
Salomea – zakonnica (Maria Salomea),
Cyprian ożeniony z Cecylią Zaleską,[1]
Konstanty umarł Kawalerem,
Dziewiątym dzieckiem byłam ja,
Józef ożeniony z Adaminą Fidlerówną.

Powiedziane jest: „błogosławiona niewiasta, która rodzi w Panu” prawda, bo rodzić, zwłaszcza tyle razy, równa się męczeństwu. Ostatnie dzieci Matka moja miała bliźnięta, jedno żyło tydzień, drugie dwa tygodnie.

Dzieci starsze wychowywały się pod dozorem rezydentki, starej panny, Marii Szypowskiej, młodsze pod opieką starszych sióstr i domowników. Umiała matka moja przywiązać do siebie służbę, miała kilkanaście lat poczciwą bardzo gospodynię i zacności pannę służącą Paulinę Berłowską, był to anioł na ziemi. Przebyła u Matki mojej blisko 40 lat, a u mnie 26 lat. W czasie bombardowania Kalisza w 1914r., 8 sierpnia zostawiłam ją w szpitalu w Kaliszu, nie mogła z nami pieszo staruszka uciekać, a uciekać musieliśmy, bo Niemcy wyciągali z domów mężczyzn, aby co dziesiątego rozstrzelać. Kalisz już wtedy był tak pusty, że tylko 700 mężczyzn wzięli i gnali ich tak, że ks. Gwardian Wiktor Sakowicz nogę złamał, a z mężem byłoby tak samo, bo już miał ok. 70 lat. Zapędzili Niemcy naszych Polaków w ten sposób na pole i po całodziennym znęcaniu się puścili mówiąc, że przyszło od cesarza ułaskawienie. My jednak byliśmy daleko już, pojechaliśmy do Rosji, a moja biedna Paulinka zmarła w przytułku dla starców, gdzie ją przenieśli ze szpitala (po dwóch latach bytności w szpitalu), umarła 10 kwietnia 1917 r. pochował ją ksiądz Aleksander Kokczyński na Tyńcu. Zostawiając ją pod opieką znajomych doktorów w szpitalu, myślałam, że zostawiam ją na jakieś 3 lub 4 miesiące, wszyscy naówczas myśleli, że wojna dłużej nie potrwa, gdy tymczasem zostawiłam ją na zawsze. Blisko trzy lata była na opiece obcych, w tęsknocie za nami umarła samotna dla przykładu dla mnie, żeby nigdy naprzód stanowczo nie twierdzić, bo niczego na świecie w naszej przyszłości pewni nie jesteśmy. Biedna staruszka mówiła nieraz, że boi się, iż tu do śmierci u mnie nie będzie, przeczuwała widać. Wtedy powtarzałam jej: „choćbym wdową została, to jeszcze z nią się utrzymam z emerytury po mężu i do śmierci będziemy razem”. Stało się inaczej, „człowiek proponuje, Pan Bóg dysponuje”. Wspomnienie rozłączenia się z Pauliną Berkowską to jedno z najboleśniejszych wspomnień. W moim życiu przeżyłam tyle chwil strasznych, że serce powinno zamartwieć, a jednak, kiedy przed paru dniami w Kaliszu (14 maja 1920 r.) zaszłam do szpitala i zobaczyłam to miejsce, gdzie tę anielską istotę widziałam po raz ostatni, nie mogłam się wstrzymać od płaczu, wyszłam czym prędzej, bo zdawało mi się, że mi serce z bólu pęknie.

Nas dzieci Paulinka, a jak moje dzieci jej mówiły „Ciocia Punia”, nauczyła pacierza po katolicku, była dobrym duchem domu mojej Matki i mojego. Była inteligentna i dobra. W końcu wszyscy traktowali ją jak najbliższą krewną. Jak ja się urodziłam, to już kilkanaście lat była u moich rodziców. To była bez wad istota, za mąż nie wyszła, miała narzeczonego z naszej sfery, który zginął w powstaniu[2], potem nie wyszła za mąż, bo wychowywana była w domu posła Kaczkowskiego, potem obracała się u nas między inteligencją, więc do niższej sfery nie umiała się już zastosować. Z jej opowiadań wiem, że była córką ogrodnika, który służył u Kaczkowskich, a jak umarł to sierotę wzięli do dworu i bawiła się z dziećmi pańskimi. Zdaje mi się, że później była w domu Dobrzelewskich. Paulina Berłowska trzymała do chrztu mego brata Konstantego, gdyż Ojciec mój nie miał cienia dumy i nie lubił szukać dzieciom chrzestnych rodziców z jakąś myślą na przyszłość. Mnie np. trzymał starszy brat z najstarszą siostrą. Dom naszych rodziców był jednym z tych domów coraz rzadziej dziś spotykanych, gdzie każden był przyjmowany czy krewny, czy obcy ze staropolską gościnnością i sercem prawdziwym. 


[1] Żona Cypriana Gorczyckiego miała na imię Jadwiga Celestyna. Nazywano ją Cesia. (przyp. S.K.)

[2] Chodzi o powstanie styczniowe (przyp. M.K.P.)

 

Udostępnij na: