Archiwum kategorii: Tyblewscy

„Plotki rodzinne” cioci Steni cz. 14

Czas na dalszy ciąg rodzinnych plotek spisanych w latach 70-tych przez Ciocię Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską. Teraz przepisane przez nią dywagacje wuja Eugeniusza Tyblewskiego, wnuka Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej, na temat rodu Gorczyckich. Przepisałam słowo w słowo nie zmieniając ani przecinka. Przypisy w większości są autorstwa Cioci Steni. Moich tylko kilka. Całość pokazuje cudowną zabawę intelektualną dwójki emerytów w czasach, gdy nie było internetu.

2014-02-08 19.32.31

20140228_142224

20140228_142231 20140228_142235 20140228_142242 20140228_142245 20140228_142251 20140228_142254 20140228_142300 20140228_142303 20140228_142309 20140228_142312 20140228_142318 20140228_142322 20140228_142328 20140228_142331 20140228_142336 20140228_142341 20140228_142358

Tak więc od 1852 jeśli przyjąć tę datę za prawdziwą, licząc wstecz muszą się zmieścić: Piotr Celestyn, Franciszek, Marcin, Samuel, Jakub i Jan. Jeśli się weźmie pod uwagę, że Jan dostał szlachectwo w 1590 r., a burgrabią został w 1596 to jego datę urodzenia przyjąć należy na rok 1558. Czyli, że w chwili, kiedy dostał szlachectwo musiał mieć około 32 lata. Dlaczego właśnie tyle? Tu należy odpowiedzieć nieco obszerniej. W rodzinie Gorczyckich dochowały się legendy względnie tradycja, że jeden z przodków był rycerzem drużyny Króla Bolesława Śmiałego i brał udział w zamordowaniu biskupa Stanisława. Otóż ten przekaz wydaje się być zupełnie prawdopodobny. Trudno go było akurat w takiej wersji wykombinować i kto to miał i dlaczego zmyślać.  Taki przekaz musiał być w ówczesnych czasach bardzo uciążliwy. Wiadomym bowiem było, że wszyscy uczestnicy zamachu na św. Stanisława, wraz z Królem, zostali wyklęci.[1] Pociągało to za sobą bardzo wówczas groźne i dotkliwe konsekwencje. Sam król musiał zrezygnować z tronu i pójść na wygnanie, jego wspólnicy stracili szlachectwo rozproszyli się po całym kraju. Skoro klątwa pociągała tak przykre skutki, to dlaczego nie starano się w rodzinie Gorczyckich jak najszybciej o niej zapomnieć i wymazać to ze świadomości innych. Otóż wiadomą jest rzeczą, że wszyscy potomkowie nieszczęsnego jastrzębca byli chłopami, a to pociągnęło za sobą także przykre skutki, kto wie czy nie gorsze od klątwy, która dla potomnych musiała być siłą rzeczy czymś mniej dotkliwym niż dla Jastrzębca i jego najbliższych. Musieli więc wymigiwać się od obowiązków pańszczyźnianych i innych. Wówczas ich pytano, czemu nie słuchają pana, któremu podlegali. Odpowiadali wówczas, że sami są szlachtą. Musieli więc to wszystko udowodnić. Stąd ta sprawa nie szła w zapomnienie, ponieważ stale była żywa i potrzebna. Czy to dawało skutek, trudno powiedzieć. Należy wnioskować, że musiało być tak, jakby to można uznać za prawdopodobne. Właściciel dóbr, w których Gorczyccy mieszkali, chciał mieć możliwie dużo siły roboczej, bo od tego zależał jego dobrobyt. Takich, co się chcieli wymigać od pańszczyzny musiało być więcej. Istniało tych sposobów wiele i o wiele lepsze od tego, jakiego używali Gorczyccy. W tej sytuacji właściciel dóbr szlacheckich nie zgadzał się na zwalnianie nikogo od pańszczyzny. Zwłaszcza, że Gorczyccy mogli tego dowieść. W efekcie pracować musieli, bo ich do tego zmuszono, a pozostawała jedynie wiadomość o ich klątwie, co na pewno życia nie umilało.
Jan Gorczycki musiał być świadkiem takich zdarzeń w swojej młodości i postanowił za wszelką cenę wydostać się ze stanu chłopskiego. Czy jego wstępni nie chcieli tego samego? Na pewno tak, ale widocznie nie mieli na to odpowiednich warunków. Co było takim warunkiem? Otóż w pierwszym rzędzie siła fizyczna i w ogóle kondycja. Dawało to możność ubiegania się o szlachectwo za pomocą zasług wojennych.
N
ie tylko kondycja dawała możność zasłużenia się na wojnie. Trzeba było także mieć okazję do takiego działania, które przez swą wyjątkowość uzasadniało nadanie szlachectwa. Musiał to być w wielu wypadkach raczej szczęśliwy zbieg okoliczności lub na przykład możliwość posiadania konia, o które nie było wówczas łatwo, były niezmiernie drogie i mogła je na wojnie posiadać tylko szlachta.
Skoro Jan dostał szlachectwo w 1590 r., to należy przypuszczać, że otrzymał je za zasługi wojenne albo odniesione w wojnie moskiewskiej Stefana Batorego, albo w bitwie pod Byczyną[2], gdyż obie te wojny bezpośrednio poprzedzały akt nadania szlachectwa. Należy przypuszczać, że nie chodziło tu raczej o wojnę moskiewską Stefana Batorego, bo wówczas chyba nadałby szlachectwo. Zygmunt waza rozpoczął panowanie w 1587, a bitwa pod Byczyną była w 1588 r.
Jak wiadomo w bitwie pod Byczyną przeciwko Maksymilianowi dowodził Jan Zamoyski. Istniał wówczas mocno zakorzeniony zwyczaj, że ówcześni nadawali imiona swoim dzieciom od imion swoich dobrodziei. Nie ulega wątpliwości, że największymi dobrodziejami dla Jana był albo Jan Zamoyski, albo Zygmunt Waza. Syn Jana nie otrzymał jednak imienia żadnego z nich. Wniosek z tego prosty, ze syn Jana Jakub musiał już żyć i mieć imię. Nie można wykluczyć, że dobrodziejem dla Jana mógł być ktoś inny, np. ten, kto w czasie bitwy użyczył mu konia. Mógł mieć na imię Jakub, ale to rozumowanie jest mniej prawdopodobne od pierwszego. Jan jako początkowo chłop musiał ożenić się stosunkowo wcześnie, bo taki był wówczas zwyczaj (u szlachty było różnie). Skoro ożenił się wcześnie, to może kiedy miał 20 lat, a Jakub urodził się w 1579 r., nie było po co odwlekać urodzin dziecka, środków antykoncepcyjnych nie znano[3], a religijność była wielka.
Przekaz w herbarzach mówi o jednym dziecku Jana – Jakubie. To dziwne, ponieważ rodziny były na ogół wówczas liczne. Kobieta albo była w ogóle bezdzietna albo skoro już mogła rodzić, to rodziła je stosunkowo często. Herbarze nie podają także imienia zony Jana. Jan musiał początkowo mieć więcej dzieci. Jednak przyczyną jego jednodziectwa musiał być jakiś tragiczny wypadek. Skoro nie miał więcej dzieci i imię żony jego nie zostało zanotowane do czasów, kiedy był Jan szlachcicem, to musiał prawdopodobnie stracić żonę i dzieci wcześniej przed tym nim został zasłużonym pod Byczyną.
Czasy te, o których piszę, zaczynają być coraz bardziej niespokojne. Nie ma już wprawdzie wielkich najazdów tatarskich, ale zdarzają się napady tatarskie o mniejszych rozmiarach, różnych oddziałów, nawet takich, które były podporządkowane polskiemu dowództwu. Czasem wojska rabowały swoich, bo im długo zalegano z żołdem. I oto można już przyjąć, że miał miejsce następujący wypadek[4].
Jan obudził się wcześnie w swojej chacie. Nie mógł spać, bo żywo w pamięci stała mu wczorajsza rozmowa z ekonomem odnośnie jego pracy w majątku szlacheckim. Pracy odmówił, a ekonom obiecał mu surową karę. Następnego dnia, jeżeli do pracy się nie stawi. Otworzył oczy i spojrzał na przypiecek. Nie było na nim drwa i nie było na czym zagotować strawy na śniadanie dla rodziny. Mówił wczoraj starszym chłopcom, by poszli po drwa do lasu, ale nie zrobili tego przez zapomnienie lub lenistwo. Spać nie mógł, więc wstał, ubrał się i nucąc cicho „kiedy ranne wstają zorze” (jeśli pieśń ta była już znana).[5] Wychodził z chaty do lasu. Zapomniał siekiery, więc się po nią cofnął. W lesie, kiedy ścinał drzewo na opał, słyszał jakby krzyki, jakby tętent, ale hałas się nie powtórzył, więc doszedł do wniosku, że mu się zdawało. Zarzucił wreszcie drzewo na plecy, związane mocno sznurem[6] i ruszył do domu. Po chwili jednak usłyszał hałasy, które poprzednio zlekceważył. Rzucił więc drewno i pobiegł do domu wiedziony złymi przeczuciami. Jeszcze w lesie ujrzał łuny nad wsią. Wieś się paliła i zewsząd słychać było krzyki mordowanych i piski dzieci. Chata jego stała na skraju wsi, dopadł ją dość szybko. Kiedy stanął w drzwiach otwartych na oścież słyszał jeszcze krzyk. Na dworze stał koń uwiązany do drzewa. W tym momencie w drzwiach ukazał się tatar i zrobił dziwną minę widząc Jana. Nie spodziewał się go tu zastać. W tym momencie Jan ciął go siekierą po głowie i Tatarzyn nie miał czasu, by jęknąć. Jan skoczył do izby i oczom jego ukazał się okropny widok i zona i dzieci leżały we krwi na klepisku. Zrozpaczony chwycił się za głowę i zawył okropnym głosem. Usłyszał to najmłodszy syn, który nie wiadomo dlaczego znalazł się na strychu nad izbą,. Jan zobaczywszy żywego syna, w okamgnieniu opanował się, skoczył po niego, złapał wpół i zniósł go po drabinie. Na dole zasłonił mu oczy, aby ten okropny widom nie utkwił mi na zawsze. Nie było czasu do stracenia. Tatarzy mogli się tu zjawić lada chwila, nie wiedząc czy chata została już obrabowana. Podniósł z ziemi szablę tatarską, chwycił syna za rękę i pognał z nim do lasu.
Ta okoliczność zupełnie wymyślona usprawiedliwia stan rodziny. Jan, kiedy się uratował, drugi raz nie ożenił się. Nie chciał rodzic dzieci, których by potem spotkał podobny los, jaki był jego udziałem. Postanowił za wszelką cenę zmienić stan. Zabicie Tatara, które wynikło samoczynnie, bez zastanowienia, pozwoliło mu uwierzyć we własne siły i spróbować sił w bitwie. Skoro się nie ożenił, to nie miał więcej dzieci. Mógł może żenić się po raz drugi, ale nie było na to czasu. Nie chciał się już żenić z chłopką, bo był szlachcicem, a szlachcianki nie bardzo miały ochotę wychodzić za mąż za szlachcica bez tradycji rodowej. Zresztą nie miał żadnych pieniędzy i teraz ten problem musiał mu głównie zaprzątać głowę. Nie mógł zresztą zapomnieć o swej tragicznie zmarłej żonie. Postanowił żyć po to, by jego synowi i jego potomnym było dobrze.
Z przekazu od herbarzystów wiadomo, że Jan w 1596 r. został burgrabią sandomirskim (sandomierskim). Był to urząd w tych czasach dużo ważki. Burgrabią nie mógł zostać smarkacz, choćby dobrze urodzony. Była to funkcja odpowiedzialna. Polegała wówczas na staraniu się wojskowym o gród. Trzeba było dbać o mury, o zamek, o żywność, o kwatery dla przemieszczających się wojsk. Skoro Jan tę funkcję dostał, musiał się przedtem wykazać jakimiś w tej materii zdolnościami. Musiał mieć chyba te 38 lat. Fakt ten przemawia również za trafnym ustaleniem jego daty urodzenia.
Stanowisko burgrabi ulegało znacznym zmianom w ciągu wieków. Brückner w swej encyklopedii podaje: „Burgrabia był zastępcą starosty w służbie wojskowej około grodu, tytuł pozostał szarża z czasem sama zanikła, gdyż burgrabia i pierwotnie urzędnicy królewscy, mianowani dla każdego grodu przeszli zupełnie pod władzę starostów, stali się ich urzędnikami lub znikli… Urzędu tego nie dostępowali urzędnicy ziemscy (kasztelanowie i inni), bo burgrabiów uwolnił Jagiełło od pospolitego ruszenia.”
Należy więc dalej wnioskować, że Jan, po zostaniu burgrabią nie uczestniczył już w wojnach. Będąc burgrabią sandomierskim, miasta leżącego stosunkowo blisko granicy miał i tak wiele wojskowych kłopotów. Polował z pewnością w olbrzymiej puszczy sandomierskiej, która wówczas leżała w kotlinie sandomierskiej, by dostarczać mięsa żubrów, dzików i saren[7] dla wojska. Sandomierz był wówczas w XVI w. ośrodkiem handlu wiślanego zbożem i produktami leśnymi. Musiał Jan mieć swój udział w tej dziedzinie życia. Nie było już wtedy większych bitew i wojen, w których możnaby zyskiwać sławę. Następną wielką bitwą była bitwa pod Kircholmem[8] w 1605 r. zakończona wspaniałym triumfem oręża polskiego i za następne 5 lat w 1610 r. miała znowu miejsce bitwa pod Kłuszynem, gdzie Żółkiewski gromił Moskali, a obie te bitwy stały się najsłynniejszymi, oprócz trzech innych, w całej naszej historii. W bitwach tych Jan już nie uczestniczył, bo był za stary. Natomiast uczestniczył w nich jego syn Jakub.


[1] To jest bardzo przekonywujące, bo jak pogodzić tradycję o pradawnym rodzie z datą 1590? – przyp. Stefanii z Ruszczykowskich Krosnowskiej.

[2] Wg. Wikipedii:
Bitwa pod Byczyną została stoczona w dniu 24 stycznia 1588 roku pomiędzy wojskami pretendenta do tronu polskiego po śmierci Stefana Batorego, arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga, a armią Rzeczypospolitej dowodzoną przez hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, stronnika Zygmunta III Wazy.
Wojska arcyksięcia w nocy 24 stycznia zajęły pozycję na wschód od Byczyny na trakcie królewskim wiodącym do Polski. Dokładne ustawienia armii polskiej nie jest znane. Wiadomo natomiast, że część armii prawej flanki po przeprawieniu się przez groblę, obeszła z boku lewe skrzydło wojsk Maksymiliana. Manewr ten na pewno umożliwiła silna mgła, która utrzymywała się jeszcze w godzinach rannych.
Obie armie stały przez kilka godzin naprzeciwko siebie. Po opadnięciu mgły, kiedy arcyksiążę zobaczył, że wojska polskie zachodzą go z boku, co groziło odcięciem odwrotu do Byczyny – wydał rozkaz do ataku. Bitwa trwała bardzo krótko, była bardzo krwawa i zamieniła się w rzeź uciekających żołnierzy. O sukcesie armii polskiej w części zadecydowała panika wśród Węgrów, którzy źle zrozumieli wydane rozkazy i jako pierwsi zaczęli uchodzić z pola walki. To spowodowało odwrót pozostałych oddziałów.
Arcyksiążę schronił się w Byczynie, którą z marszu wojska polskie zaczęły oblegać. Do ostrzału miasta wykorzystano działa pozostawione przez armię Maksymiliana. Wojsko szykowało się do szturmu miasta, jednak arcyksiążę kazał wywiesić białą flagę i rozpoczął pertraktacje o warunkach poddania się.
Dokładne miejsce, w którym stoczono bitwę nie jest znane do dzisiaj. Prawdopodobnie jest to rejon wzgórza 218 w pobliżu wsi Roszkowice, które okoliczni mieszkańcy dzisiaj nazywają wzgórzem śmierci. Nie znamy też dokładnie wielkości obu armii walczących stron. W źródłach podane są różne liczby od 3 do 6 tysięcy żołnierzy każda. Po bitwie na polecenie Jana Zamoyskiego, wydane burmistrzowi Byczyny, mieszkańcy miasta pochowali w jednej wspólnej mogile zabitych obu stron. Do dziś nie wiadomo ilu ich pochowano. Przekazy wspominają, że od 3 do 5 tysięcy. – przyp. MKP

[3] A sporysz? A malwa? – przyp. Stefanii z Ruszczykowskich Krosnowskiej.

[4] Oczywiście mogło być 20 innych – przyp. Stefanii z Ruszczykowskich Krosnowskiej.

[5] Autorem pieśni jest Franciszek Karpiński (1741-1825), więc anachronizm. Jan mógł nucić „Godzinki” – przyp. Stefanii z Ruszczykowskich Krosnowskiej.

[6] Z tekstu wuja Eugeniusza wynika, że sznurem miał związane plecy, a nie drewno – przyp. MKP.

[7] Z tego zdania wynika, że puszcza leżała w kotlinie, by dostarczać mięsa żubrów, a wujowi zapewne chodziło o to, że Jan polował, by owego mięsa dostarczać.

[8] Bitwa pod Kircholmem (obecnie miejscowość Salaspils na Łotwie, 25 km na południowy wschód od Rygi) – bitwa stoczona 27 września 1605 w czasie polsko-szwedzkiej wojny o Inflanty w latach 1600-1611. Przyczyną bitwy były zmagania o dominium Maris Baltici. Dodatkowym czynnikiem była walka o tron szwedzki między Karolem Sudermańskim a Zygmuntem III Wazą.

Udostępnij na:

„Plotki rodzinne” cioci Steni cz. 13

Czas na dalszy ciąg rodzinnych plotek spisanych w latach 70-tych przez Ciocię Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską. Teraz przepisane przez nią dywagacje wuja Eugeniusza Tyblewskiego, wnuka Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej, na temat rodu Gorczyckich. Przepisałam słowo w słowo nie zmieniając ani przecinka.

2014-02-08 19.32.31

20140228_142212 20140228_142220 20140228_142224

Ród Gorczyckich

Hipotezy w oparciu o dane heraldyczne. Autor: Eugeniusz Tyblewski

  • Jan 1558-1617
    W 1590 r. otrzymał szlachectwo od Zygmunta III
    W 1596 został burgrabią sandomierskim.
  • Jakub 1579-1652
    w 1617 dziedzic Mnichowic
  • Samuel 1610-1683
    1632 ożeniony z Heleną Grotówną (dok)
    1642
  • Marcin 1649-1742
    1698 pojął za żonę Małgorzatę Plecińską (dokument)
  • Franciszek 1706-1788
    W 1771 osiedlony w Sieradzkim (dok)
  • Piotr Celestyn 1758-1852
    W 1788 jest burgrabią grodzkim sieradzkim
    w 1838 wylegitymowany w Królestwie
  • Antoni 1790-1824
  • Józef 1821-1880
  • Teodor 1850-1934
  • Eugenia 1892-1975

Przy imionach Gorczyckich podałem ich hipotetyczne daty urodzenia i śmierci, kierując się następującymi danymi:

  1. Licząc od lat najpóźniejszych daty życia Eugenii, Teodora, Józefa są dokładnie znane.
  2. Daty Antoniego są też prawie pewne, ponieważ babka Jadwiga w swoim pamiętniku pisze, że kiedy Antoni umarł, to Józef – jego syn – miał zaledwie 3 lata i nie znał swego Ojca. (Nie pamiętał) pamiętał go jak przez mgłę jedynie starszy syn Cyprian, który miał wówczas 7 lat. Babka pisze również, że Antoni żył 36 lat. Wobec tego, wychodząc od roku urodzenia Józefa, łatwo obliczyć lata Antoniego.
  3. Znalazłem gdzieś w moich notatkach datę śmierci Piotra Celestyna, jako rok 1852, ale przy dacie był znak zapytania. Nie wiem dlaczego to zrobiłem. Prawdopodobnie dlatego, że data ta jest jakaś hipotetyczna i wyliczona z czegoś innego. 
Udostępnij na:

„Plotki rodzinne” cioci Steni cz. 10

Czas na dalszy ciąg rodzinnych plotek spisanych w latach 70-tych przez Ciocię Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską. Tym razem to przepisane notatki…

2014-02-08 19.32.31

20140228_142031

Konstancja z Kościesza Nieszkowskich Józefowa Gorczycka
(przepisane z kartki jej ręką pisanej)

  • Kącik (6 ½) 17-I-1846 – 24.IV.1852
  • Katowice (10) 24.IV.1852 – 24.II.1862 k./Myszkowa
  • Dąbrowno (3) 24.VI.1862 – 24.VI.1865 w pasie granicznym
  • Lgotka (7) 24.VII.1865 – 13.IV.1872
  • Częstochowa (1 ½) 12.IV.1872 – 15.I.1874
  • Żdżenice (2 ½) 15.I.1874 – 24.VI.1876 (pow. Turek)
  • Żuraw (2) 24.VI.1876 – 8.VI.1878
  • Kopiec (1) 1.VI.1878 – 1.VII.1879
  • Żdżenice (7) 1.VII.1879 – 15.VI.1886 (pow. Turek)
  • Tomiszowice (6 ½) 8.VII.1886 – 23.II.1893
  • Saratów (1) 17.IV.1893 – 27.VI.1894
  • Szeligi (4) 25.VI.1894 – 27.VI.1898
  • Kalisz 28.VI.1898
konstancja z koscieszka nieszkowskich gorczycka

Konstancja z Nieszkowskich h. Kościesza Gorczycka h. Jastrzębiec

Ręką Jadzi z Gorczyckich Tyblewskiej: umarła 1901 3 III. Matka moja wypisała gdzie mieszkała przez część swego życia od dnia ślubu pisała razem z synem Franciszkiem. Nie jej ręką dalej pisane, bo tu już w Kaliszu życie skończyła.

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 8

A teraz znów dalszy ciąg napisanego w latach 20-tych pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska

Trzeciego mego brata Teodora przypominam sobie podczas naszego pobytu w Częstochowie. Ojciec nasz kupił tam kamienicę i mieszkaliśmy w Częstochowie dwa lata. Teodor brat mój był już dorosły, ładny, sympatyczny chłopiec, bywał u tak zwanej śmietanki towarzyskiej w mieście. Miałam wtedy najwyżej lat osiem, po raz pierwszy byłam w mieście, nie mogło mi się to pomieścić w głowie, że to nie wypada, abym wybiegała na ulicę, w dodatku bez kapelusza i przyglądała się wystawom w sklepach, a Teoś oburzał się na mnie o to. Pilnował, abym była odprowadzana na lekcję przez służącą. Ta służąca to było moje utrapienie. O ile możności starałam się wybiec sama, rozumie się, ze wtedy zawsze o kapeluszu zapominałam, dostawałam burę od nauczycielki, a w domu, jeśli spotkał mnie Teoś – drugą, przy tym stawiał mnie do kąta, lub klęczeć kazał. Wtedy też słyszałam po raz pierwszy o Ameryce i wyobrażałam sobie, że to tak musi być daleko, iż niemożebnym stamtąd powrócić a słyszałam, jak Teoś mówił, że ucieknie do Ameryki, jeśli ojciec będzie wymagał, aby się żenił z panią Sokólską, naszą znajomą. Ojciec, widząc jego niechęć, nie nalegał na to. Owa panna wyszła bardzo nieszczęśliwie za mąż za Szembeka, nie kochał jej wcale i postępował wcale nie po hrabiowsku. Raz u wód zostawił ja bez pieniędzy, tak, że obcy ludzie dali jej na drogę. Teoś był narzeczony z panną Kamilą Kamocką, bardzo sympatyczną osobą, nie ożenił się jednak, co go zraziło sama dobrze nie wiem, musiał nie kochać prawdziwie. Od tych dziecinnych lat dwóch, kiedy byłam z Teodorem razem, potem lata go nie widziałam. Był stale w Rosji, raz tylko przyjechał do nas po śmierci Ojca. Miłe mi bardzo zrobił wrażenie, byłam dumna, ze mam takiego sympatycznego brata i serdecznego. Przyjechał do mnie do Kalisza gdzie byłam ostatni rok w gimnazjum. Później zobaczyłam go w lat kilkanaście u najmłodszego brata w Szeligach,. Przyjechał z żoną Dorotą (Rychter z domu) i dwoma córeczkami Marylką i Gienią, najmłodsza Lora została w domu na Kaukazie pod opieką niani i siostry żony. Nigdy nie zapomnę tego uczucia, jak zobaczyłam Teosia; z ślicznego młodego człowieka zrobił się starzec nieledwie. Taki mnie smutek ogarnął na myśl tę, co musiał przejść w życiu ten człowiek, że się tak strasznie zmienił. Nie rozkosz i szczęście wyryły mu bruzdy na czole i głowę siwizną okryły. Patrząc na niego, miałam wrażenie, że to nie on jest. Dopatrywałam się, aby móc sobie wyobrazić jeszcze dawnego.  Jedynie uśmiech chwilami go przypominał. Synów miał dwóch, ale mu obaj umarli, zostały trzy córki: Maria za Henrykiem Podlewskim, Eugenia za moim najstarszym synem i Lora za Paderewskim. Obecnie, kiedy to piszę, nie wiem gdzie się mój dobry brat tuła, gdyż Brześć litewski zajęty był parę tygodni temu przez bolszewików, a w Brześciu Teoś był naczelnikiem telegrafu. Dokąd go ewakuowali, nie słyszałam, może już wrócił do Brześcia, jeśli nie z zoną, to sam po zajęciu przez nasze wojska. Listu jednak jeszcze od nich ani o nich nie miałam.
Straszna ta wojna obecna. Już siódmy rok idzie od tego czasu, kiedy Niemcy weszli na terytorium Polski i kiedy najpierw zaczęła się rozlewać krew naszych rodaków. Teraz przechodzimy najcięższe chwile, bo niedawno bolszewicy podchodzili pod Warszawę. Tam odparci zbierają swe siły i już idzie Budiennyj na Zamość, podobno siłą przewyższająca o wiele naszą armię. Byłam dziś na mszy świętej na intencje mego syna i zięciów, aby się Bóg opiekować nimi raczył. Mój Ignaś na południowym froncie, Franuś na północnym, brat Józio nie wiem gdzie. Wszyscy moi najdrożsi już w wojsku. Antoś mąż Wandzi mojej w tym tygodniu wstępuje. Czy tez ta nasza droga nam Ojczyzna wyjdzie zwycięsko z tej wojny? Czy Bóg policzy lata niewoli i da odetchnąć w wolnym nam kraju?[1]
Dziwne to się może wydawać, że w chwili tak niebezpiecznej dla kraju, dla mego Ignasia i zięciów, w chwili, kiedy nie mam jeszcze żadnych wiadomości o moim Leonku, młodszym synu, mogę pisać wspomnienia te. Tak, ale ja właśnie dlatego piszę teraz, bo myśli odrywam od tego, co boli i nerwy od zupełnego rozstroju ratuje. Czasem nadmiar przezywa się wrażeń. Niedawno byłam w Kaliszu. Wszystko przypominało mi męża na każdym kroku, tego ukochanego i niezapomnianego nigdy w mym sercu człowieka. W parku spotykałam ciągle jego kolegów, w gmachu (obecnie starostwa) jak byłam i widziałam te pokoje i schody, po których 40 lat chodził, zdawało mi się, że mi serce pęknie. Modląc się u św. Józefa na Mszy za Leonka, podniosłam oczy i przez chwilę wydawało mi się, że go widzę, tego mojego syna biednego, zdala od swoich i kraju. Idąc przez ulice spalonego Kalisza, w ruinach domów, gdzie dawniej z mężem bywałam, nawet szczątek ścian w znajomych mi pokojach upatrywałam. Tak mi boleśnie było, że jego już nie ma na świecie, że to już przeszłość niepowrotna.  Jak uprzątali gdzie gruzy, aby postawić nową kamienicę, miałam wrażenie, że zabierają jakąś moją osobistą własność, a ja nie mogę nawet protestować. Stałam i patrzałam nieraz długo na te znane mi miejsca. Nurzałam się w swoim cierpieniu, wszędzie czułam samotność, brak tego serca zawsze mi oddanego. Jak spotkałam polskie wojsko, serce mi się ścisnęło, że On już nie dożył tego, tej radości, aby zobaczyć naszą własną armię.
Podczas tej bytności mojej w Kaliszu Rosjanie podchodzili Warszawę, wiele osób prywatnych uciekało do Kalisza. Widać było ciągle rzeczy wiezione z kolei. Znać było w mieście ogólne przygnębienie, ciągle ktoś szedł z gazetą w ręku, słychać było tylko żargon żydowskich trochę ktoś z przejeżdżających udzielał niepokojących wieści. Sytuacja w Kraju tak mnie martwiła, że chwilami wstrzymywałam się, aby w głos, jak dziecko się nie rozpłakać. Nie słyszałam jak do mnie mówili, byłam po prostu nieprzytomna, uważałam, że dłużej w Kaliszu być nie mogę, bo czeka mnie obłęd. Było to 11 sierpnia 1920 r. Wróciłam do Siąszyc[2], do tej ciszy leśnej (mieszkalny dom pod samym lasem) i tu wkrótce doszły mnie lepsze wieści. Dziś mamy 8 września. Od Warszawy bolszewicy odpędzeni. Pod Zamościem konna armia Budionnego rozbita.


[1] O sprawach publicznych tu nie piszę, ponieważ są powszechnie znane, tu podaje jedynie, że przejścia wojenne mojego Ojca Ignacego Tyblewskiego opisałem, jak mogłem, we wspomnieniach o nim. Ojciec otrzymał za pobyt na froncie Krzyż walecznych – przyp. Eugeniusza Tyblewskiego.

[2] Siąszyce – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie konińskim, w gminie Rychwał. – przyp. MKP

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 7

I znów czas na dalszy ciąg napisanego w latach 20-tych pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska

Starszych braci nie pamiętam wcale w domu w dziecinnych moich latach, była taka różnica wieku, że oni wyszli już z domu. Biedna moja matka zawsze była chora i przez to nie zajmowała się mną, tylko najstarsza moja siostra Stanisława, moja chrzestna matka, a następnie druga siostra Maria, ta pieściła mnie, brała do łóżka swego i z dziecinnych lat te tylko pieszczoty pamiętam, bo starsza siostra kochała mnie nie mniej, jak własne dzieci, ale miała inne usposobienie, przy tym być może, że również mnie pieściła, ale byłam tak mała, jak wychodziła za mąż, że nie pamiętam, wiem, że zaraz po ślubie zabrała mnie z sobą, bo się zapłakiwałam, jak mi mówili, że odejdzie. W ogóle od sióstr wszystkich trzech i od braci całe moje życie doznawałam tyle serca, tak tkliwego, że nie mam słów na wypowiedzenie. Jak myślę o siostrach, nie umiem powiedzieć, która jest mi droższa. Z braci dwaj młodsi: Konstanty i Józef. Z nimi się razem chowałam, za nimi całe życie tęsknię, a starszych mogłabym policzyć ile razy w życiu widziałam.
Najstarszy brat mój Franciszek, ożeniony z Kazimierą Brzezińską, nie miał dzieci, ożenił się bogato. Ojciec nasz też dał mu trochę pieniędzy, przy tym odstąpił mu swoja wieś Lgotkę w niskim szacunku. Franio miał dobre serce, ale był trochę próżny. Majątek swój zapisał żonie, prosząc, aby nieduży legat po jej śmierci dostał się bratu mojemu Teodorowi, a drugi mnie i o tych legatach Kazimiera bratowa moja nie zapomniała. Żyła krótko po śmierci męża. Pochowani oboje na cmentarzu w Częstochowie, niedaleko kaplicy, zdaje mi się po prawej stronie. Coś mi się przypomina, że na pomniku jest Matka Boska i że mi pisała bratowa, że tak sobie umyśliła, bo Franio zawsze modlił się do Matki Boskiej. Na pogrzebie Frania byłam, umarł w Częstochowie, gdzie ze wsi na operacje przyjechał. Wieś po Ojcu naszym, to jest Lgotkę, sprzedał bratu swojej żony i później przeniósł się do Tomaszowic. Gospodarował niepraktycznie, bo mając równocześnie dwie wsie, jedną musiał sprzedać, choć nie miał dzieci i nadmiernych wydatków. Dla mnie był zawsze bardzo serdeczny. Cechą jego charakteru było, że nigdy nie miał do nikogo długo urazy, wybaczał z serca i dlatego słowa, jakie Chrystus Pan nauczył: „odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy”, nie były dla niego wyrokiem potępiającym.
Drugiego brata Bronisława znałam bardzo mało. Z dziecinnych lat przypomina się, że raz było całe towarzystwo w ogrodzie i on w mundurku uniwersyteckim siedział na trawie i dawał mi jakieś karmelki, mogłam mieć wtedy najwyżej trzeci rok. Uniwersytety nie skończył, nie przeszedł na wyższy kurs i bojąc się Ojca, który był bardzo surowy dla chłopców, wyjechał do Francji do Lyonu do wuja Nieszkowskiego, a raczej naszego dziadka i tam dłuższy czas przebywał. Broniś był bardzo zdolny, ale za wcześnie zaczął się bawić, bywać z wizytami, zamiast się uczyć. Komiczne miał zdarzenie w Warszawie. Jako student był przyjmowany w jednym domu bardzo przyzwoitym, gdzie poznał przystojną panienkę, dostarczał jej książek do czytania i w domu opowiadał o niej swojemu koledze Janowi Kamockiemu, synowi obywatela, sąsiadowi naszych rodziców. Obaj młodzi, zapalone głowy, uradzili, że Jan Kamocki przebierze się i jako służący odniesie pannie książki, a przy tej sposobności pocałuje pannę w rączkę. Wyszła najpierw do niego służąca, powiedział, że musi oddać samej panience, a kiedy oddał i pocałował w rączkę, pobiegł uszczęśliwiony do domu. Za nim w kilka minut wpadła służąca od tych państwa do mego brata, że jego służący ukradł samowar dymiący z korytarza. Pokazało się, że jakiś złodziej ukradł rzeczywiście, a służąca posądziła przebranego studenta, myśląc, że to służący. Rzecz cała wyjaśniła się wtedy, figiel się nie udał, a samowar, skradziony przez rzeczywistego złodzieja, przepadł bez wieści. Po wyjeździe do Francji brat mój nie stawił się do wojska, więc wrócić do kraju nie mógł, raz tylko na parę dni przyjechał sekretnie przed ślubem swoim do rodziców i potem w lat kilka wrócił do nas do domu chory na umyśle. Z nim razem przyjechała zona i dwoje dzieci. Ożeniony był z Kazimierą Ostroróg-Sadowską. Jedno z dzieci umarło u nas w Żdżenicach. Była to niezwykłej urody dziewczynka, miała wtedy piąty czy szósty rok. Śmierć jej zrobiła na mnie duże wrażenie, byłam jeszcze w gimnazjum i po raz pierwszy zastanowiłam się nad tym, że grzech pociąga karę i że powinniśmy się zawsze zgadzać z wolą Boską. Bratowa moja Kazimiera pierwsze dziecko straciła małe nagle. Zmarło przy piersi tak, że matka, patrząc na wesołe i zdrowe dziecko, myślała, że zasnęło, gdy tymczasem umarło na serce. Po śmierci tego dziecka strasznie wiarę w Pana Boga straciła i bluźniła, że tak nielitościwie nagle jej zabrał ukochaną córkę. W lat parę zachorowała druga córeczka, ta właśnie, co u nas chorowała i umarła. Chorowała na suchoty cały miesiąc, w końcu zrobił się wrzód na mózgu w głowie. Strasznie cierpiała, w tych cudnych oczach była taka boleść, że patrząc na nią trudno się było od łez wstrzymać, doktor nie robił żadnych nadziei. Matka jej wybiegła zrozpaczona na ganek, gdzie z Ojcem stałam, a Ojciec pocieszał ją, wtedy odpowiedziała: „Ona umrze, ale się jeszcze męczyć będzie, abym patrzała na jej cierpienia, żebym miała karę za moje bluźnierstwa, kiedy tamta momentalnie bez choroby zmarła.” I rzeczywiście męczyła się jeszcze przeszło całą dobę i co szczególne było, że dopóki tylko nie zaniemówiła, to do ostatniej chwili odpychała matkę od łoża, garnęła się tylko do siostry mojej starszej Saluni. Prócz tej dziewczynki była jeszcze jedna Wandzia, ta się wychowała. Zabrała ją matka od nas, następnie wykształciła w Galicji i wydała za mąż za Urzędnika Kaczorowskiego. Mieszkają w Krakowie i mają jedną córkę bardzo słabego zdrowia. Brat mój Bronisław był coraz więcej nieprzytomny. W kilka lat po śmierci naszego Ojca wziął go do siebie Franio do Tomaszowic i tam umarł na zapalenie płuc, a zona niedługo po nim w Galicji. Choroba umysłowa Bronisia postępowała powoli. Tak, że ojciec łudził się, że on nie jest chory umysłowo, a tylko leniwy i dlatego nie bierze się do pracy. Po śmierci ojca było mu coraz gorzej ze zdrowiem, biedna Matka kochała go bardzo i nie mogła pogodzić się z myślą, że umysł idiocieje, posyłała go po sprawunki, które zawsze źle załatwiał, nie miała siły kazać mu zostać w domu, jak chciał koniecznie jechać do miasta. Raz pojechał z kobietą, która miała interes do Turku i Matka nasza dała jej konie.  W drodze, jak zobaczył, że kobieta nie ma futra, zdjął swoje i okrył ja mimo protestu z jej strony. Przyjechał w samym tużurku podczas mrozu w zimie. Podobno zawsze był względem ludzi z sercem.

Udostępnij na:

„Plotki rodzinne” cioci Steni cz. 6

Czas na dalszy ciąg rodzinnych plotek i anegdot pióra cioci Steni z Ruszczykowskich Krosnowskiej.

2014-02-08 19.32.31

20140228_141513 20140228_141533 20140228_141537 20140228_141543 20140228_141548 20140228_141556

Ignacy Tyblewski
Ur. ? – zm. XI. 1918
Jeszcze jeden powstaniec z 1863 r. ranny leżał w szpitalu w Kaliszu. Uniknął wywiezienia na Sybir dzięki doktorowi Rymankiewiczowi, który na widok Kozaków zabierających rannych, kazał Tyblewskiemu włożyć na siebie fartuch felczerski i nieść za doktorem narzędzia. W 1914 roku Tyblewscy opuścili płonący Kalisz i wojnę przeżyli w Sumach na Ukrainie przy córce i zięciu (Zofia i Franciszek Kokczyńscy). W listopadzie 1918 roku Tyblewski zmarł. Trumnę jego okryto sztandarem. W kościele odbywało się nabożeństwo dziękczynne za zmartwychwstanie Polski. Kaznodzieja wskazał na trumnę Ignacego Tyblewskiego mówiąc, że leży w niej jeden z tych, którzy swym bohaterstwem i poświęceniem przyczynili się do odzyskania niepodległości.
Ignacy Tyblewski ożenił się w 1886 r. z Jadwigą Gorczycką. Na tydzień przed ślubem prosił narzeczoną, żeby pozwoliła się pocałować – odmówiła. Po jakimś czasie już jako żonie powiedział, że gdyby się wtedy zgodziła się pocałować, to byłby się z nią nie ożenił.
Jadwiga Tyblewska, będąc już staruszką, mówiła do mnie, wówczas już dorosłej panny, że nigdy nie widziała swego męża nagiego i mówiła to z uznaniem, jako o dowodzie szacunku.

Ignacy Tyblewski (jr.)
Ur. ? – zm. 3-IX-1946
Najstarszy syn Jadwigi i Ignacego Tyblewskich – również Ignacy. – zostawił w 1920 roku młodą żonę (Eugenię z Gorczyckich) i kilkumiesięcznego syna Eugeniusza i poszedł na front, jako ochotnik. Wrócił odznaczony Krzyżem Walecznych.
Jako czteroletnie dziecko w lecie w majątku Kokczyńskich gniewał się, gdy starsi kuzynowie nazywali go Tyblewski. Widocznie uważał, że to znaczy „ty brzydki” czy coś w tym rodzaju. Krzyczał, rzucał się z piąstkami na prześladowców. Kiedyś przyjechała jakaś dostojna ciotka:
– A to jest Ignaś Tyblewski.
Dziecko bardzo grzecznie, żałośnie zaprotestowało:
– Nie. „Ty – beśki”!

Józef Gorczycki (jr.)
Ur.? – zm. 1940
Najmłodszy syn Konstancji z Nieszkowskich i Józefa Gorczyckiego w 1920 r. miał przeszło 50 lat. Jako ochotnik poszedł na front.
A teraz przy wspomnieniach o nim opowiem o zwyczajach przyjętych w jego rodzeństwie. Do dorosłości doszło ich dziewięcioro. Do końca życia obserwowali formę wyniesioną z domu rodzicielskiego – otóż wszyscy bracia bez względu na wiek zwracali się do sióstr przez trzecią osobę (czy Marylka… niech Stasia…) tak samo mówili młodsi bracia do starszych, natomiast starsi bracia do młodszych, siostry do wszystkich braci mówiły po imieniu.
Józef Gorczycki był tylko sześć lat starszy od swego siostrzeńca Stefana Skawińskiego, który do końca życia tytułował go wujem. I przez trzecią osobę, nawet kiedy obaj przekroczyli 70-tkę.
Kiedyś, kiedy mieli powyżej lat dwudziestu, Stefan Skawiński odwiedził Józefa Gorczyckiego w jego majątku Szeligi. Ktoś usłyszał, jak stangret, który ich obu wiózł ze stacji opowiadał w czeladnej:
– Do naszego Jasia przyjechał jakiś pan. Jeden drugiemu mówił „wuju”, ale nie wiem, który któremu. 

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 6

Czas na dalszy ciąg napisanego w latach 20-tych pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Na lato do nas na wieś zjeżdżało z miasta wiele rodzin, pamiętam w Lgotce (w Kieleckim) podczas lata zastawiano olbrzymie stoły na dworze. Przypominam tez sobie dwóch jakichś starców Boimskich, nie krewnych, zdaje się urzędników z Piotrkowa, którym przynoszono drugie śniadanie do ich pokoju, gdzie zaszliśmy my dzieci i śmieszyło nas to, że sprzeczają się o to, kto pierwszy chleb ukroi i weźmie kromkę. Byli bliźniętami. Mieli pewnie około 70 lat. Poprosił ich Ojciec nasz i jednemu poddał myśl ożenienia się ze stara panną Marią Szypowską, która u moich rodziców rezydowała od lat wielu i pobrali się. Ojciec mój miał tę Myśl, aby emerytura u Moskali nie przepadła i rzeczywiście owa panna Szypowska korzystała później z emerytury lat 16, a staruszek miał do śmierci opiekę osoby prawdziwie życzliwej i dobrej, a ona dom własny. Jeden z moich wujów żartował, że państwo młodzi mieli razem przy ołtarzu lat stokilkadziesiąt. Zawsze każden biedny, potrzebujący dachu nad głową, znalazł go u nas. Raz mieliśmy nauczyciela, który miał siostrę nauczycielkę w domu, gdzie nigdy nie przyjmowano jej narzeczonego, a o ślubie już mowy nie było. Raz ten nauczyciel, nazywał się Jaskólski, biadał przed matką moją, żer nie maja nikogo w Królestwie, bo byli z Galicji, z rodziny, gdzieby siostra jego mogła pojechać i ślub wziąć, wtedy rodzice poprosili ją do siebie z narzeczonym. Ślub odbył się w Malanowie, a przyjęcie u nas w Żdżenicach. Matka moja pobłogosławiła młodej parze, sama zawiozła ją do kościoła, we wszystkim starała się matkę zastąpić. Podczas obiadu, przypominam sobie, jak Ojciec mój z dużym pucharem zniósł zdrowie państwa młodych z serdeczną przemową. 

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 5

Czas na kolejną część pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej. Pamiętnik pisany w latach 20-tych został przepisany w latach 70-tych na maszynie przez Eugeniusza Tyblewskiego, a następnie Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska

konstancja z koscieszka nieszkowskich gorczycka

Konstancja z Nieszkowskich h. Kościesza Gorczycka h. Jastrzębiec

Matka moja z Nieszkowskich Konstancja Gorczycka była bardzo starannie wychowana. Kończyła pierwszorzędną pensję, mówiła płynnie do śmierci językami: francuskim, niemieckim i po części, choć gorzej, rosyjskim. Miała 18 lat, jak wyszła za mąż za mojego Ojca. Miała 15 dzieci, z których dziesięcioro się wychowało:

Franciszek ożeniony z Kazimierą Brzezińską,
Bronisław ożeniony z Kazimierą Ostroróg-Sadowską,
Stanisława za dr Bronisławem Ruszczykowskim,
Teodor Ożeniony z Dorotą Rychterówną,
Maria z Ignacym Skawińskim, a następnie za Antonim Skrzyneckim,
Salomea – zakonnica (Maria Salomea),
Cyprian ożeniony z Cecylią Zaleską,[1]
Konstanty umarł Kawalerem,
Dziewiątym dzieckiem byłam ja,
Józef ożeniony z Adaminą Fidlerówną.

Powiedziane jest: „błogosławiona niewiasta, która rodzi w Panu” prawda, bo rodzić, zwłaszcza tyle razy, równa się męczeństwu. Ostatnie dzieci Matka moja miała bliźnięta, jedno żyło tydzień, drugie dwa tygodnie.

Dzieci starsze wychowywały się pod dozorem rezydentki, starej panny, Marii Szypowskiej, młodsze pod opieką starszych sióstr i domowników. Umiała matka moja przywiązać do siebie służbę, miała kilkanaście lat poczciwą bardzo gospodynię i zacności pannę służącą Paulinę Berłowską, był to anioł na ziemi. Przebyła u Matki mojej blisko 40 lat, a u mnie 26 lat. W czasie bombardowania Kalisza w 1914r., 8 sierpnia zostawiłam ją w szpitalu w Kaliszu, nie mogła z nami pieszo staruszka uciekać, a uciekać musieliśmy, bo Niemcy wyciągali z domów mężczyzn, aby co dziesiątego rozstrzelać. Kalisz już wtedy był tak pusty, że tylko 700 mężczyzn wzięli i gnali ich tak, że ks. Gwardian Wiktor Sakowicz nogę złamał, a z mężem byłoby tak samo, bo już miał ok. 70 lat. Zapędzili Niemcy naszych Polaków w ten sposób na pole i po całodziennym znęcaniu się puścili mówiąc, że przyszło od cesarza ułaskawienie. My jednak byliśmy daleko już, pojechaliśmy do Rosji, a moja biedna Paulinka zmarła w przytułku dla starców, gdzie ją przenieśli ze szpitala (po dwóch latach bytności w szpitalu), umarła 10 kwietnia 1917 r. pochował ją ksiądz Aleksander Kokczyński na Tyńcu. Zostawiając ją pod opieką znajomych doktorów w szpitalu, myślałam, że zostawiam ją na jakieś 3 lub 4 miesiące, wszyscy naówczas myśleli, że wojna dłużej nie potrwa, gdy tymczasem zostawiłam ją na zawsze. Blisko trzy lata była na opiece obcych, w tęsknocie za nami umarła samotna dla przykładu dla mnie, żeby nigdy naprzód stanowczo nie twierdzić, bo niczego na świecie w naszej przyszłości pewni nie jesteśmy. Biedna staruszka mówiła nieraz, że boi się, iż tu do śmierci u mnie nie będzie, przeczuwała widać. Wtedy powtarzałam jej: „choćbym wdową została, to jeszcze z nią się utrzymam z emerytury po mężu i do śmierci będziemy razem”. Stało się inaczej, „człowiek proponuje, Pan Bóg dysponuje”. Wspomnienie rozłączenia się z Pauliną Berkowską to jedno z najboleśniejszych wspomnień. W moim życiu przeżyłam tyle chwil strasznych, że serce powinno zamartwieć, a jednak, kiedy przed paru dniami w Kaliszu (14 maja 1920 r.) zaszłam do szpitala i zobaczyłam to miejsce, gdzie tę anielską istotę widziałam po raz ostatni, nie mogłam się wstrzymać od płaczu, wyszłam czym prędzej, bo zdawało mi się, że mi serce z bólu pęknie.

Nas dzieci Paulinka, a jak moje dzieci jej mówiły „Ciocia Punia”, nauczyła pacierza po katolicku, była dobrym duchem domu mojej Matki i mojego. Była inteligentna i dobra. W końcu wszyscy traktowali ją jak najbliższą krewną. Jak ja się urodziłam, to już kilkanaście lat była u moich rodziców. To była bez wad istota, za mąż nie wyszła, miała narzeczonego z naszej sfery, który zginął w powstaniu[2], potem nie wyszła za mąż, bo wychowywana była w domu posła Kaczkowskiego, potem obracała się u nas między inteligencją, więc do niższej sfery nie umiała się już zastosować. Z jej opowiadań wiem, że była córką ogrodnika, który służył u Kaczkowskich, a jak umarł to sierotę wzięli do dworu i bawiła się z dziećmi pańskimi. Zdaje mi się, że później była w domu Dobrzelewskich. Paulina Berłowska trzymała do chrztu mego brata Konstantego, gdyż Ojciec mój nie miał cienia dumy i nie lubił szukać dzieciom chrzestnych rodziców z jakąś myślą na przyszłość. Mnie np. trzymał starszy brat z najstarszą siostrą. Dom naszych rodziców był jednym z tych domów coraz rzadziej dziś spotykanych, gdzie każden był przyjmowany czy krewny, czy obcy ze staropolską gościnnością i sercem prawdziwym. 


[1] Żona Cypriana Gorczyckiego miała na imię Jadwiga Celestyna. Nazywano ją Cesia. (przyp. S.K.)

[2] Chodzi o powstanie styczniowe (przyp. M.K.P.)

 

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi Gorczyckiej cz. 4

Czas na dalszy ciąg pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej… Przepisany najpierw przez Eugeniusza Tyblewskiego jej wnuka, potem przez cioteczną wnuczkę Stefanię z Ruszczykowskich Krosnowską, a następnie przeze mnie. Każde z nas robiło do tekstu przypisy ułatwiające czytanie.

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska

ursyn maleszewski sedzia sadu najwyzszego w warszawie zm 1885

Ursyn Maleszewski mąż Pauliny z Gorczyckich

Druga siostra mojej matki Paulina była za Ursynem Jaxa-Maleszewskim, sędzią do 1863 r. potem po powstaniu stracił posadę rządową i służył, jako urzędnik na kolei.[1] Matka wuja Ursyna kochała bardzo matkę swojej synowej, to jest babkę moją Nieszkowską, te dwie matki łączył najserdeczniejszy stosunek. Wujostwo Ursynowie mieli jedną córkę Wandę. Umarła panną, mając lat 50, w Warszawie. Z Ojca katolika była katoliczką. Odznaczała się wielkim patriotyzmem i prawością. Nie była bogata, pracowała całę życie. Miała czytelnię „Nowości” na Nowym Świecie w Warszawie. Brak jej było zawsze klientów, bo nigdy nie chciała dawać do czytania młodym książek niemoralnych. Na lato wyjeżdżała wypocząć na wieś, ale był to taki wypoczynek zwykle, że za darmo uczyła włościan czytać, a miała szczególny dar szybkiego nauczania. Była dumna i nie lubiana, bo często była kostyczna i wiecznie robiła ludziom uwagi.[2]

Jedyny brat mojej Matki mieszka w Warszawie, Hieronim Nieszkowski – i utrzymuje się z procentu. Dzieci nie ma, mieszka tylko z żoną i swoją siostrą Pauliną Maleszewską, która po stracie męża, a później córki Wandy przeniosła się do brata. Dziwne to, ale nie kocham wuja Hieronima, jest mi zupełnie obojętny, ażeby nie myślał, iż liczę na jego majątek, napisałam mu to otwarcie, że widzę w nim brata drogiej mi matki, ale nie mam dla niego takiego uczucia, jak dla rodzonego wujka. Wiem, że nie jest zły człowiek, ale egoista zimny, nie splamiłby swego nazwiska brudnym czynem, ale nie zrobiłby tez dla nikogo nic dobrego. W młodym wieku był pięknym, mówił mój Ojciec, że był to najpiękniejszy mężczyzna, jakiego znał w życiu. Kochał tylko ojczyznę, był, jak wspomniałam, w powstaniu w 1863 r. i dziś ma, jak wspomniałam, głębokie przywiązanie do kraju swojego, do nazwiska. Z ludzi zaś, zdaje mi się, nikogo nie kochał. Dziś jest już starcem.


[1] Nie dość wyraźnie powiedziano, ze posadę rządową Ursyn Jaxa-Maleszewski stracił właśnie na skutek udziału w powstaniu. (przyp. E.T.)

[2] Ta kostyczność Wandy Maleszewskiej pochodziła przypuszczalnie także z tego, że miała ona narzeczonego przez przeszło 20 lat i przez cały ten czas narzeczony nie ustalił daty ślubu. Wreszcie któryś z jej kuzynów zażądał od narzeczonego, by się wreszcie zdeklarował, lub przestał bywać, a ten wybrał tę drugą ewentualność. Narzeczony nazywał się Kobyłecki. (przyp. S.K.)

Udostępnij na:

Pamiętnik Jadwigi z Gorczyckich cz. 3

Oto trzecia odsłona pamiętnika Jadwigi z Gorczyckich Tyblewskiej, rodzonej siostry mojej praprababci Stanisławy Anny Sabiny z Gorczyckich Ruszczykowskiej. Pamiętnik przepisał w latach 70-tych Eugeniusz Tyblewski (E.T.). Potem powieliła go Stefania z Ruszczykowskich-Krosnowska (S.K.).

jadwiga z gorczyckich tyblewska

Jadwiga z Gorczyckich Tyblewska,
córka Józefa Faustyna Gorczyckiego h. Jastrzębiec
i Konstancji z Nieszkowskich h. Kościesza.

Oto ciąg dalszy opowieści o babce Jadwigi, czyli Joannie z Nieszkowskich Nieszkowskiej, która wyszła za mąż za swojego stryjecznego stryja, który wcześniej był mężem jej rodzonej siostry Elżbiety. Zrobiła to po to, by opiekować się zmarłą córeczką siostry – także Elżbietą. Zawiłe, prawda?

Przez pasierbicę Elżbietę z Nieszkowskich Kossecką była babka bardzo kochana, choć zdaje mi się, że babka była za małżeństwem ciotki Elżbiety, które nie było szczęśliwe. Ciotka Elżbieta wyszła za syna senatora, za Stanisława Kosseckiego. Był bogaty, młody, przystojny i w dodatku kalwin, co bardzo przemawiało za nim w rodzinie, ale miał duże „ale”, które trudno określić, aby dobrać odpowiedniego wyrazu, nie można go było nazwać wariatem lub idiotą, nie był dziwakiem, a jednak jakiś nienormalny i co najważniejsze, często śmieszny. Może być, że przyczyniła się konwulsja w dzieciństwie. Ciotka wyszła za Kosseckiego mając zaledwie 16 lat z woli rodziców, ale po kilku latach rozwiodła się. Miała dwie córki, jedna dzieckiem umarła, a druga Józefa wyszła za Władysława Połkotyckiego matematyka w Warszawie. Była niezwykłej urody, dzieci nie miała, tylko adoptowała razem z mężem sierotę po swoim bracie ciotecznym (ze strony ojca swego) Marię Królikiewiczównę, wychowała ją od lat dziecinnych i wydała za mąż za Romualda Rebczyńskiego, kuzyna swego męża.[1] Dziś już nie żyje moja ciotka Kossecka, ani jej córka Józefa Połkotycka, cały zaś majątek, złożony z dwóch dużych kamienic w Warszawie, dostał się Marii Rebczyńskiej córce adoptowanej. Józefa Połkotycka zrobiła testament na korzyść nas, ciotecznego rodzeństwa, testament został podarty, ale żadne z nas nie podniosło tej kwestii, chciwość nie była nigdy rysem naszych charakterów.

c.d.n. …

Na zdjęciach poniżej Józefa z Kosseckich Połkotycka.
jozefa z kosseckich polkotycka - 1 jozefa z kosseckich polkotycka - 2 jozefa z kosseckich polkotycka - 3 jozefa z kosseckich polkotycka - 4 jozefa z kosseckich polkotycka - 5 jozefa z kosseckich polkotycka - 6

[1] Nie pamiętam, od kogo to wiem, ale ojciec mojej ciotki Marii z Królikiewiczów Rybczyńskiej, Królikiewicz brał udział w powstaniu styczniowym. Potem więziony i gnany na piechotę przez Moskali na Sybir był w drodze dwa razy przekuwany, ponieważ z wycieńczenia i wychudzenia spadały mu kajdany.  (przyp. E.T.)

Udostępnij na: